แนวข้อสอบ วิศวกรโยธาปฏิบัติการ สำนักปลัดกระทรวงสาธารณสุข

ปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ประเภทที่ 5 (Type V Portland Cement) เป็นปูนซีเมนต์ที่มีความต้านทานสูงต่อซัลเฟต (High Sulfate Resistance) จึงเหมาะสำหรับงานก่อสร้างที่ต้องสัมผัสกับสภาพแวดล้อมที่มีซัลเฟตสูง เช่น โครงสร้างใต้ดินในพื้นที่ดินเค็ม โครงสร้างทางทะเล โรงบำบัดน้ำเสีย หรือโรงงานที่มีสารเคมีประเภทซัลเฟต

กรณีที่งานไม่เป็นไปตามแบบรูปรายการ คณะกรรมการตรวจรับพัสดุต้องรายงานหัวหน้าหน่วยงานของรัฐผ่านหัวหน้าเจ้าหน้าที่เพื่อทราบหรือสั่งการ และมีหนังสือแจ้งให้ผู้รับจ้างทำการแก้ไขงานให้เป็นไปตามแบบรูปรายการภายในระยะเวลาที่กำหนด หากผู้รับจ้างไม่แก้ไข คณะกรรมการตรวจรับพัสดุสามารถตรวจรับงานในส่วนที่ถูกต้องได้ และพิจารณาส่วนที่ไม่ถูกต้องเพื่อการปรับลดราคาหรือไม่ตรวจรับ

วิธีการซ่อมแซมรอยต่อถนนคอนกรีตที่เสียหายต้องเริ่มจากการทำความสะอาดรอยต่อเดิมโดยขจัดวัสดุยารอยต่อเก่า สิ่งสกปรก และเศษวัสดุออกให้หมด จากนั้นติดตั้งแผ่นรองก้นร่อง (Backing Rod) และอุดด้วยวัสดุยารอยต่อใหม่ เช่น โพลียูรีเทนหรือโพลีซัลไฟด์ ให้มีความลึกที่เหมาะสม (ประมาณ 1/2 ถึง 2/3 ของความกว้างรอยต่อ)

สำหรับการก่อสร้างอาคารสูงที่มีความสูงมากกว่า 30 เมตร วิธีที่เหมาะสมในการลำเลียงคอนกรีตคือการใช้ปั๊มคอนกรีต (Concrete Pump) ร่วมกับท่อลำเลียง (Tremie) เนื่องจากสามารถส่งคอนกรีตได้ทั้งในแนวดิ่งและแนวราบได้ไกล มีอัตราการลำเลียงสูง และช่วยรักษาคุณภาพของคอนกรีตระหว่างการลำเลียงได้ดีกว่าวิธีอื่น

สมมติฐานสำคัญของทฤษฎี Prestressed Concrete คือการใส่หน่วยแรงอัดล่วงหน้าเพื่อหักล้างกับหน่วยแรงดึงที่เกิดจากน้ำหนักบรรทุก ทำให้คอนกรีตซึ่งมีกำลังรับแรงดึงต่ำไม่ต้องทำงานรับแรงดึง หรือมีหน่วยแรงดึงน้อยมากเมื่อรับน้ำหนักบรรทุกใช้งาน ทำให้โครงสร้างไม่เกิดรอยแตกร้าวและมีความแข็งแรงมากขึ้น

การเยิ้มน้ำ (Bleeding) ในคอนกรีตมีสาเหตุจากการแยกตัวของน้ำในส่วนผสมคอนกรีตและลอยตัวขึ้นสู่ผิวหน้าเนื่องจากน้ำมีความถ่วงจำเพาะน้อยกว่าวัสดุอื่นๆ สาเหตุหลักคือการใช้ปริมาณน้ำมากเกินไป (อัตราส่วนน้ำต่อซีเมนต์สูง) หรือมวลรวมละเอียดไม่เพียงพอ ทำให้น้ำไม่ถูกดูดซับไว้อย่างเพียงพอ

ในการคำนวณปริมาณงานคอนกรีต โดยทั่วไปจะมีการเผื่อปริมาณเนื่องจากการสูญเสียประมาณ 5-10% ซึ่งเกิดจากการสูญเสียระหว่างการผสม การขนส่ง การเท การบดอัด รวมถึงการสูญเสียเนื่องจากความคลาดเคลื่อนของแบบหล่อ

ความยาวประสิทธิผล (Effective Length) ของเสาเหล็กขึ้นอยู่กับเงื่อนไขการยึดรั้งที่ปลายเสา (End Restraint Conditions) ซึ่งกำหนดด้วยค่าตัวคูณความยาวประสิทธิผล (Effective Length Factor, K) โดยค่า K จะแตกต่างกันไปตามลักษณะการยึดรั้งที่ปลายเสา เช่น แบบหมุนได้ทั้งสองปลาย (K=1.0) แบบยึดแน่นปลายหนึ่งและหมุนได้อีกปลายหนึ่ง (K=0.7) หรือแบบยึดแน่นทั้งสองปลาย (K=0.5)

ค่าโมดูลัสการแตกร้าว (Modulus of Rupture) ซึ่งเป็นค่ากำลังดัดของคอนกรีต มีความสัมพันธ์กับกำลังอัดประมาณ fr = 0.7√f’c เมื่อ fr คือค่าโมดูลัสการแตกร้าว (หน่วย: MPa) และ f’c คือกำลังอัดของคอนกรีต (หน่วย: MPa) ความสัมพันธ์นี้ใช้ในการออกแบบโครงสร้างที่รับแรงดัดเป็นหลัก เช่น พื้นถนนคอนกรีต

การทดสอบการรับน้ำหนักของเสาเข็มด้วยวิธี Static Load Test ควรใช้น้ำหนักทดสอบประมาณ 2 เท่าของค่าน้ำหนักบรรทุกปลอดภัยที่ออกแบบไว้ เพื่อตรวจสอบความสามารถในการรับน้ำหนักและพฤติกรรมการทรุดตัวของเสาเข็มภายใต้แรงกระทำ

โดยทั่วไป ปริมาณปูนซีเมนต์ที่ใช้ในคอนกรีตโครงสร้างทั่วไปควรมีค่าประมาณ 300-350 กก./ลบ.ม. ซึ่งเป็นปริมาณที่เหมาะสมสำหรับคอนกรีตที่มีกำลังอัดประมาณ 240-280 กก./ตร.ซม. โดยอัตราส่วนน้ำต่อซีเมนต์ (w/c ratio) ประมาณ 0.45-0.55

ระดับน้ำใต้ดินตื้นมีผลให้ต้องมีการลดระดับน้ำใต้ดิน (Dewatering) ก่อนการขุดและก่อสร้างฐานราก ทำให้ต้นทุนและความยุ่งยากเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ยังต้องพิจารณาแรงดันน้ำใต้ดิน (Uplift Pressure) ที่อาจดันโครงสร้างลอยขึ้น และปัญหาการพังทลายของดินข้างบ่อขุด ซึ่งต้องมีการออกแบบระบบค้ำยันหรือกำแพงกันดินชั่วคราว

วิธีการเสริมกำลังโครงสร้างแบบ Seismic Retrofit มีหลายแนวทาง ได้แก่ การเพิ่มกำแพงรับแรงเฉือน (Shear Wall) การเสริมกำลังเสาด้วยการพันรัดด้วย FRP (Fiber Reinforced Polymer) การเพิ่มค้ำยันเหล็ก (Steel Bracing) และการติดตั้งอุปกรณ์ลดแรงแผ่นดินไหว เช่น Base Isolator หรือ Damper ซึ่งแต่ละวิธีมีข้อดีข้อเสียแตกต่างกันขึ้นอยู่กับลักษณะของโครงสร้างเดิม

รอยต่อเผื่อการหดตัว (Contraction Joint) ในถนนคอนกรีตควรมีระยะห่างประมาณ 4.50-5.00 เมตร เพื่อป้องกันการแตกร้าวแบบไม่ควบคุมจากการหดตัวของคอนกรีต โดยรอยต่อควรมีความลึกประมาณ 1/4 ถึง 1/3 ของความหนาแผ่นพื้น และควรเสริมเหล็กถ่ายแรงเฉือน (Dowel Bar) ที่รอยต่อ

ค่า Poisson’s Ratio (ν) ของคอนกรีตโดยทั่วไปมีค่าประมาณ 0.15-0.20 ซึ่งเป็นอัตราส่วนระหว่างการหดตัวตามขวางต่อการยืดตัวตามยาวเมื่อรับแรงในแนวแกน ค่านี้ใช้ในการวิเคราะห์และออกแบบโครงสร้างที่มีความซับซ้อน เช่น การวิเคราะห์โดยวิธี Finite Element

ตามมาตรฐาน วสท. น้ำหนักจำเพาะของคอนกรีตเสริมเหล็กสำหรับการคำนวณน้ำหนักบรรทุกคงที่ (Dead Load) มีค่า 2,400 กก./ลบ.ม. ซึ่งเป็นค่าที่รวมน้ำหนักของคอนกรีตและเหล็กเสริมทั่วไปโดยประมาณ

Superplasticizer เป็นสารลดน้ำพิเศษที่เพิ่มความสามารถในการเทของคอนกรีตโดยไม่ต้องเพิ่มปริมาณน้ำ ทำให้ค่า Slump สูงขึ้นมากแต่ยังคงอัตราส่วนน้ำต่อซีเมนต์ต่ำ (w/c ratio) ซึ่งส่งผลให้คอนกรีตมีกำลังสูงขึ้น มีความทึบน้ำสูงขึ้น และมีความทนทานต่อการกัดกร่อนดีขึ้น

การตรวจสอบตำแหน่งและระดับของฐานรากเป็นสิ่งที่ต้องพิจารณาเป็นอันดับแรก เพราะหากตำแหน่งหรือระดับของฐานรากผิดพลาด จะส่งผลต่อการก่อสร้างโครงสร้างส่วนอื่นๆ ทั้งหมด และอาจต้องรื้อถอนและก่อสร้างใหม่ซึ่งเป็นค่าใช้จ่ายที่สูง

ความชื้นมีผลมากที่สุดต่อการบ่มคอนกรีต เพราะปฏิกิริยาไฮเดรชัน (Hydration) ระหว่างน้ำกับซีเมนต์ต้องการความชื้นอย่างต่อเนื่อง หากคอนกรีตสูญเสียความชื้นเร็วเกินไป ปฏิกิริยาไฮเดรชันจะหยุดชะงัก ทำให้การพัฒนากำลังของคอนกรีตไม่สมบูรณ์ และอาจเกิดรอยแตกร้าวจากการหดตัว

การเพิ่มความกว้างของฐานรากไม่ใช่วิธีการแก้ไขปัญหาฐานรากเมื่อเจอชั้นดินอ่อน เพราะทำให้หน่วยแรงกระจายบนพื้นที่มากขึ้นแต่ไม่แก้ปัญหากำลังรับน้ำหนักของดินอ่อน วิธีการที่เหมาะสมได้แก่ การใช้เสาเข็มตอกหรือเจาะลึกถึงชั้นดินแข็ง การปรับปรุงคุณภาพดิน หรือการขุดดินอ่อนออกแล้วถมกลับด้วยวัสดุคุณภาพดี

การสูญเสียแรงอัดมีสาเหตุจากทั้งแบบทันที (Immediate Loss) ได้แก่ การหดตัวแบบยืดหยุ่นของคอนกรีต การเสียดทานระหว่างลวดอัดแรงกับท่อร้อยลวด การลื่นไถลที่ตัวยึด และแบบระยะยาว (Long-term Loss) ได้แก่ การคืบของคอนกรีต การหดตัวของคอนกรีต และการคลายความเครียดของลวดอัดแรง

การตรวจสอบความหนาของชั้นสีเคลือบผิวเหล็กโครงสร้างใช้เครื่องวัดความหนาฟิล์มแบบไม่ทำลาย (Non-destructive Paint Thickness Gauge) ซึ่งทำงานด้วยหลักการแม่เหล็กหรือการวัดความต้านทานไฟฟ้าวัดโดยวางหัววัดสัมผัสกับผิวเคลือบแล้วอ่านค่าความหนาจากเครื่อง

ค่า Coefficient of Thermal Expansion ของคอนกรีตโดยทั่วไปมีค่าประมาณ 10 × 10^-6 ต่อองศาเซลเซียส ซึ่งหมายความว่าเมื่ออุณหภูมิเพิ่มขึ้น 1 องศาเซลเซียส คอนกรีตจะขยายตัว 10 ส่วนในล้านส่วนของความยาวเดิม ค่านี้มีความสำคัญในการออกแบบรอยต่อเผื่อการขยายตัว (Expansion Joint) ในโครงสร้างคอนกรีตขนาดใหญ่

แผนภูมิวิธีวิกฤต (CPM) ช่วยให้สามารถระบุกิจกรรมวิกฤตที่หากเกิดความล่าช้าจะส่งผลต่อระยะเวลาของโครงการทั้งหมด นอกจากนี้ยังช่วยให้ทราบถึงเวลาลอยตัว (Float) ของกิจกรรมที่ไม่วิกฤต ทำให้สามารถจัดสรรทรัพยากรไปยังกิจกรรมวิกฤตได้อย่างเหมาะสม และวางแผนจัดการความเสี่ยงได้ดีขึ้น

เมื่อผลการทดสอบแท่งคอนกรีตที่อายุ 28 วันต่ำกว่าที่กำหนด วิศวกรควรตรวจสอบโครงสร้างเพิ่มเติมด้วยวิธีการทดสอบแบบไม่ทำลาย (Non-destructive Test) เช่น Schmidt Hammer, Ultrasonic Pulse Velocity หรือเจาะตัวอย่างคอนกรีตจากโครงสร้างจริง (Core Test) เพื่อยืนยันกำลังอัดที่แท้จริงของคอนกรีตในโครงสร้าง หากผลการตรวจสอบยังคงต่ำกว่าที่กำหนด ต้องวิเคราะห์โครงสร้างใหม่หรือพิจารณาวิธีการเสริมกำลัง

วิธีที่เหมาะสมที่สุดคือการใช้เครื่องพ่นทรายหรือน้ำแรงดันสูงเพื่อขจัดเศษปูนทรายหรือคอนกรีตที่หลวม และทำให้ผิวขรุขระ เปิดเผยมวลรวมในคอนกรีตเดิม จากนั้นทำความสะอาดและใช้น้ำยาประสาน (Bonding Agent) ทาบนผิวคอนกรีตเก่า ก่อนเทคอนกรีตใหม่ วิธีนี้จะทำให้เกิดการยึดเกาะที่ดีระหว่างคอนกรีตใหม่กับคอนกรีตเก่า

การทดสอบ Slump Loss มีวัตถุประสงค์เพื่อวัดการสูญเสียความข้นเหลวของคอนกรีตเมื่อเวลาผ่านไป โดยทำการวัดค่า Slump ของคอนกรีตทันทีที่ผสมเสร็จ และวัดซ้ำที่เวลาต่างๆ เช่น 30, 60, 90 นาที การทดสอบนี้มีความสำคัญในงานที่มีระยะเวลาขนส่งนานหรือการเทคอนกรีตใช้เวลามาก เพื่อให้มั่นใจว่าคอนกรีตยังมีความสามารถในการเทที่ดีเมื่อถึงหน้างาน

มาตรฐาน วสท. กำหนดความกว้างของรอยแตกร้าวที่ยอมรับได้ในโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กทั่วไปไว้ไม่เกิน 0.3 มม. โดยเป็นค่าที่ไม่ส่งผลกระทบต่อความแข็งแรงของโครงสร้างและการกัดกร่อนของเหล็กเสริมในสภาพแวดล้อมทั่วไป สำหรับโครงสร้างที่สัมผัสน้ำหรืออยู่ในสภาพแวดล้อมรุนแรง ค่าที่ยอมรับได้จะน้อยกว่านี้

Shop Drawing คือแบบรายละเอียดที่ผู้รับเหมาจัดทำขึ้นเพื่อใช้ในการก่อสร้างจริง โดยแสดงรายละเอียดเพิ่มเติมจากแบบก่อสร้างของผู้ออกแบบ เช่น ระยะ ขนาด วิธีการติดตั้ง หรือรายละเอียดอื่นๆ ที่จำเป็น Shop Drawing มีความสำคัญมากเพราะเป็นการยืนยันความเข้าใจระหว่างผู้ออกแบบกับผู้ก่อสร้าง และเป็นแบบที่ใช้ในการก่อสร้างจริงในสนาม

ตามระเบียบการจัดซื้อจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ พ.ศ. 2560 การประกวดราคาด้วยวิธี e-bidding เป็นการเสนอราคาผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์ของกรมบัญชีกลาง โดยผู้เสนอราคาต้องมีคุณสมบัติตามเงื่อนไขในเอกสารประกวดราคา การพิจารณาคัดเลือกพิจารณาจากราคาและเกณฑ์อื่นตามที่กำหนดในประกาศ

ในระบบ Post-tensioning ความเค้นดึงในลวดอัดแรง (Tendon) ควรมีค่าประมาณ 70-75% ของกำลังดึงประลัยของลวด เพื่อให้มีแรงอัดเพียงพอหลังจากสูญเสียแรงดึงทั้งแบบทันที (Immediate Loss) และแบบระยะยาว (Long-term Loss) ซึ่งรวมกันอาจมีค่า 15-25% ของแรงดึงเริ่มต้น

ตามหลักวิศวกรรม ควรเทคอนกรีตพื้นและคานพร้อมกันในคราวเดียว เพื่อให้เกิดการทำงานร่วมกันเป็นโครงสร้างเดียว (Monolithic) ลดรอยต่อก่อสร้าง และป้องกันการเกิดรอยร้าวที่รอยต่อ นอกจากนี้ยังช่วยให้คอนกรีตบริเวณรอยต่อระหว่างพื้นกับคานเกิดการยึดเกาะที่ดี ทำให้โครงสร้างมีความแข็งแรงมากขึ้น

การดัดเหล็กด้วยความเย็น (Cold Bending) อาจทำให้เกิด Work Hardening บริเวณที่ดัด ทำให้เหล็กเสริมมีความเปราะเพิ่มขึ้นและความเหนียวลดลง ส่วนการดัดด้วยความร้อน (Hot Bending) อาจทำให้โครงสร้างจุลภาคของเหล็กเปลี่ยนแปลง ลดกำลังครากและความแข็งแรงของเหล็ก จึงไม่นิยมใช้กับเหล็กเสริมคอนกรีต

ในเขตแผ่นดินไหว ต้องมีการเสริมเหล็กปลอกพิเศษที่บริเวณรอยต่อระหว่างเสากับคาน (ในช่วง Lo จากหน้าคาน) โดยเหล็กปลอกต้องมีระยะห่างที่ถี่ขึ้น (ไม่เกิน 100 มม. หรือ 1/4 ของมิติเสาด้านที่น้อยกว่า) และต้องใช้เหล็กปลอกปิด (Closed Stirrup) ที่มีขอ 135 องศา ยึดเข้ากับเหล็กเสริมหลักเพื่อป้องกันการโก่งเดาะของเหล็กเสริมเมื่อเกิดแรงอัดวัฏจักร

ราคาวัสดุก่อสร้างไม่ใช่ปัจจัยหลักในการเลือกระบบฐานราก แต่เป็นปัจจัยรองที่นำมาพิจารณาหลังจากคำนึงถึงความปลอดภัยและความเหมาะสมทางวิศวกรรมแล้ว ปัจจัยหลักได้แก่ สภาพดิน น้ำหนักของอาคาร ลักษณะพื้นที่ข้างเคียง และข้อจำกัดของพื้นที่ก่อสร้าง

สัญลักษณ์ “Ø” ที่กำกับตัวเลขในแบบโครงสร้างหมายถึงเส้นผ่านศูนย์กลาง (Diameter) เช่น Ø12 หมายถึงเส้นผ่านศูนย์กลาง 12 มม. ซึ่งมักใช้กับเหล็กเสริมกลม หรือท่อ เช่น RB12 หรือ DB16

วิธีที่นิยมใช้มากที่สุดคือการใช้วัสดุพ่นกันไฟ (Spray-applied Fire-resistive Material หรือ SFRM) เนื่องจากเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันไฟ ราคาไม่แพงมาก และสามารถพ่นให้ปกคลุมพื้นที่ผิวที่ซับซ้อนได้ดี โดยทั่วไปใช้วัสดุประเภท Cementitious หรือ Mineral Fiber

วิธี Nuclear Method มีข้อดีคือทำได้รวดเร็ว (ใช้เวลาเพียงไม่กี่นาทีต่อจุด) ไม่ทำลายโครงสร้างชั้นทาง สามารถทำการทดสอบได้หลายจุดในเวลาสั้น และทดสอบซ้ำที่ตำแหน่งเดิมได้ แต่มีข้อจำกัดคือต้องใช้เครื่องมือราคาแพง และต้องมีใบอนุญาตในการใช้สารกัมมันตรังสี

คุณสมบัติที่สำคัญที่สุดของเหล็กรูปพรรณในงานโครงสร้างคือค่ากำลังครากสูง (High Yield Strength) เพราะเป็นค่าที่กำหนดขีดความสามารถในการรับแรงของเหล็ก โดยเหล็กโครงสร้างจะต้องสามารถรับแรงได้โดยไม่เกิดการคราก (Yield) ซึ่งเป็นการเสียรูปแบบถาวร

การซ่อมแซมคอนกรีตที่มีการกัดกร่อนของเหล็กเสริมต้องทำโดยสกัดคอนกรีตที่เสียหายออก ทำความสะอาดเหล็กเสริมและกำจัดสนิม เคลือบเหล็กด้วยน้ำยาป้องกันสนิม และเทคอนกรีตใหม่หรือใช้วัสดุซ่อมแซมพิเศษที่มีคุณสมบัติในการยึดเกาะสูงและมีการหดตัวต่ำ

ความชื้นต่ำไม่ใช่สาเหตุของการเกิดสนิมในเหล็กเสริม แต่กลับกันคือความชื้นสูงจะส่งเสริมการเกิดสนิม สาเหตุหลักของการเกิดสนิมในเหล็กเสริมได้แก่ การคาร์บอเนชัน (ทำให้ค่า pH ของคอนกรีตลดลง) การแทรกซึมของคลอไรด์ และรอยแตกร้าวของคอนกรีตที่ทำให้น้ำและออกซิเจนเข้าถึงเหล็กเสริมได้

ในการออกแบบเบื้องต้น ความลึกประสิทธิผลของคาน (Effective Depth) ควรประมาณ 1/10 ถึง 1/12 ของความยาวช่วงคาน สำหรับคานคอนกรีตเสริมเหล็กทั่วไป และอาจต้องเพิ่มเป็น 1/8 ถึง 1/10 สำหรับคานที่รับน้ำหนักมากหรือมีความยาวมาก

Finite Element Method (FEM) เป็นวิธีการวิเคราะห์โครงสร้างโดยการแบ่งโครงสร้างออกเป็นชิ้นส่วนย่อย (Element) จำนวนมาก แต่ละชิ้นส่วนมีสมการทางคณิตศาสตร์ที่อธิบายพฤติกรรมของมัน จากนั้นรวมสมการของทุกชิ้นส่วนเข้าด้วยกันเป็นระบบสมการขนาดใหญ่ และแก้ระบบสมการนั้นเพื่อหาค่าการเคลื่อนตัว ความเค้น และความเครียดของโครงสร้าง

Quality Control (QC) เป็นกระบวนการที่ผู้รับเหมาดำเนินการตรวจสอบเพื่อควบคุมให้งานเป็นไปตามมาตรฐานที่กำหนด เช่น การทดสอบวัสดุ การตรวจสอบขนาดและระยะต่างๆ ส่วน Quality Assurance (QA) เป็นกระบวนการที่เจ้าของงานหรือตัวแทนดำเนินการเพื่อให้มั่นใจว่าระบบ QC ของผู้รับเหมามีประสิทธิภาพ

การใช้เสาเข็มเจาะขนาดใหญ่ยาวถึงชั้นดินแข็งหรือหินเป็นวิธีการที่มีประสิทธิภาพมากที่สุดในการป้องกันการทรุดตัวของอาคารบนดินเหนียวอ่อนกรุงเทพฯ ซึ่งมีความหนาประมาณ 15-20 เมตร โดยเสาเข็มจะถ่ายน้ำหนักทั้งหมดไปยังชั้นดินแข็งหรือหินที่อยู่ลึกลง ไม่ผ่านชั้นดินเหนียวอ่อน

ตามมาตรฐาน วสท. กำหนดให้การเสริมเหล็กตามยาวในเสาคอนกรีตเสริมเหล็กต้องมีพื้นที่ไม่น้อยกว่า 1% และไม่เกิน 8% ของพื้นที่หน้าตัดเสา โดยทั่วไปนิยมออกแบบให้มีปริมาณเหล็กประมาณ 1-4%

ข้อควรระวังที่สำคัญที่สุดคือต้องทำความสะอาดผิวรอยต่อเดิมให้ปราศจากเศษปูนทรายหรือสิ่งสกปรกก่อนเทคอนกรีตใหม่ และอาจต้องเพิ่มน้ำปูนซีเมนต์ (Cement paste) หรือใช้น้ำยาประสาน (Bonding agent) เพื่อให้เกิดการยึดเกาะที่ดีระหว่างคอนกรีตเก่าและใหม่

ราคาค่าก่อสร้างทั้งหมดประกอบด้วย 1) ค่าวัสดุ 2) ค่าแรงงาน 3) ค่าดำเนินการ (Overhead) 4) กำไร และ 5) ภาษี โดยค่าวัสดุและค่าแรงงานรวมกันเรียกว่า Direct Cost ส่วนค่าดำเนินการ กำไร และภาษีรวมกันเรียกว่า Indirect Cost ซึ่งคิดเป็นตัวคูณ Factor F

การป้องกันการกัดกร่อนของเหล็กเสริมในคอนกรีตใกล้ทะเลต้องเพิ่มความหนาของคอนกรีตหุ้มเหล็ก (อย่างน้อย 7.5 ซม.) ใช้คอนกรีตที่มีความทึบน้ำสูง (ค่า w/c ต่ำ < 0.45) เพิ่มกำลังอัดของคอนกรีต และอาจใช้เหล็กเสริมเคลือบอีพ็อกซี่ หรือเสริมด้วย Fly Ash หรือ Silica Fume เพื่อลดการซึมผ่านของคลอไรด์

กฎกระทรวงฉบับที่ 33 (พ.ศ. 2535) กำหนดให้บันไดหลักในอาคารสาธารณะต้องมีความกว้างไม่น้อยกว่า 1.50 เมตร เพื่อความปลอดภัยในการอพยพเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน และรองรับการใช้งานของคนจำนวนมาก

เหล็กเสริมในโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กมีหน้าที่หลักคือรับแรงดึง เนื่องจากคอนกรีตมีกำลังรับแรงดึงต่ำมาก (ประมาณ 1/10 ของกำลังรับแรงอัด) เมื่อนำเหล็กเสริมมาใช้ร่วมกับคอนกรีต จะทำให้สามารถรับทั้งแรงอัด (โดยคอนกรีต) และแรงดึง (โดยเหล็กเสริม) ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

เมื่อหน้าตัดบางส่วนเกิดการแตกร้าว (โดยเฉพาะบริเวณที่รับแรงดึง) ค่าโมเมนต์ความเฉื่อย (Moment of Inertia) จะลดลง เนื่องจากคอนกรีตในส่วนที่แตกร้าวไม่สามารถรับแรงดึงได้ ทำให้ประสิทธิภาพในการต้านทานการแอ่นตัวลดลง และเกิดการแอ่นตัวมากขึ้น

การออกแบบโดยวิธี Direct Design Method มีข้อจำกัดสำคัญคือใช้ได้เฉพาะกับแผ่นพื้นที่มีรูปร่างสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีการรองรับที่ขอบทั้ง 4 ด้าน และอัตราส่วนความยาวช่วงยาวต่อความยาวช่วงสั้นไม่เกิน 2

เครื่องบดล้อเหล็กสั่นสะเทือน (Vibratory Steel Roller) เหมาะสำหรับการบดอัดวัสดุประเภทหินคลุกเพราะส่งแรงสั่นสะเทือนเข้าไปในชั้นวัสดุ ทำให้เม็ดวัสดุจัดเรียงตัวได้ดีและได้ความแน่นสูง

ค่า Slump ที่เหมาะสมสำหรับฐานรากขนาดใหญ่ควรมีค่าประมาณ 7.5-10 ซม. (3-4 นิ้ว) เพื่อให้คอนกรีตมีความสามารถในการเทที่ดีแต่ไม่เหลวเกินไปจนเกิดการแยกตัว (Segregation) ซึ่งจะทำให้คอนกรีตมีกำลังไม่สม่ำเสมอ

อัตราส่วนโพรงในดิน (Void Ratio, e) คือ อัตราส่วนระหว่างปริมาตรช่องว่างต่อปริมาตรของเม็ดดิน มีความสัมพันธ์แบบผกผันกับความหนาแน่นของดิน กล่าวคือ เมื่ออัตราส่วนโพรงมีค่าน้อย ความหนาแน่นของดินจะสูง ดินจะมีความแข็งแรงมากขึ้น

วิธี Equivalent Static Force เป็นการแปลงแรงแผ่นดินไหวซึ่งเป็นแรงพลศาสตร์ให้เป็นแรงสถิตเทียบเท่าที่กระทำที่มวลของโครงสร้าง โดยคำนวณแรงเฉือนที่ฐาน (Base Shear) จากการคูณระหว่างมวลประสิทธิผลของอาคารกับค่าความเร่งตอบสนองเชิงสเปกตรัม แล้วกระจายแรงเฉือนที่ฐานไปตามความสูงของอาคาร

วัสดุที่เหมาะสมที่สุดสำหรับ Expansion Joint คือ Asphalt Joint Filler หรือ Joint Sealant ประเภทโพลียูรีเทน (Polyurethane) หรือโพลีซัลไฟด์ (Polysulfide) เพราะมีความยืดหยุ่นสูง ทนทานต่อสภาพอากาศและน้ำมัน และมีอายุการใช้งานยาวนาน

พื้นคอนกรีตเสริมเหล็กสำหรับที่จอดรถยนต์ทั่วไปควรมีความหนาประมาณ 15-20 ซม. เพื่อให้สามารถรับน้ำหนักรถยนต์ได้อย่างปลอดภัย รวมทั้งทนต่อการขัดสีและการกระแทกจากล้อรถ โดยการเสริมเหล็กตะแกรงที่เหมาะสม

Column มักรับแรงในแนวดิ่งเป็นหลักและมีความผอม (Slender) โดยมีอัตราส่วนความสูงต่อขนาดหน้าตัดสูง ส่วน Pier มักมีขนาดใหญ่กว่า มีความสามารถในการรับแรงด้านข้างได้ดี และมีอัตราส่วนความสูงต่อขนาดหน้าตัดต่ำกว่า ทำให้ Pier มีความแกร่ง (Stiffness) สูงกว่า Column

Plastic Shrinkage Crack เกิดจากการระเหยของน้ำที่ผิวคอนกรีตเร็วเกินไปในขณะที่คอนกรีตยังอยู่ในสภาพพลาสติก (ยังไม่แข็งตัว) ทำให้ผิวหน้าหดตัวแต่ส่วนล่างยังไม่หดตัว เกิดเป็นรอยร้าวที่ผิวหน้า มักเกิดในสภาพอากาศร้อน แห้ง และมีลมแรง

ตามกฎหมายควบคุมอาคาร แบบก่อสร้างที่ยื่นขออนุญาตต้องประกอบด้วยแบบแปลนแสดงผังบริเวณ ผังอาคาร รูปด้าน รูปตัด แบบโครงสร้าง และแบบระบบต่างๆ ซึ่งต้องลงนามรับรองโดยผู้ประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุม แต่แผนการจัดซื้อวัสดุไม่ใช่เอกสารที่ต้องยื่นประกอบการขออนุญาต

ค่า N-Value คือจำนวนครั้งที่ต้องตอกให้กระบอกเก็บตัวอย่างจมลงไปในดิน 30 ซม. (หรือ 1 ฟุต) ค่า N-Value ที่สูงบ่งบอกถึงดินที่มีความแน่น (Dense) หรือแข็ง (Stiff) มาก มีกำลังรับน้ำหนักสูง โดยทั่วไปดินทรายที่มีค่า N > 30 ถือว่าแน่นมาก และดินเหนียวที่มีค่า N > 15 ถือว่าแข็งมาก

Bench Mark (BM) หมายถึงหมุดระดับอ้างอิงหรือจุดที่ทราบค่าระดับที่แน่นอนเทียบกับระดับน้ำทะเลปานกลาง (Mean Sea Level) ซึ่งใช้เป็นจุดอ้างอิงสำหรับงานระดับในการก่อสร้าง โดยทั่วไปมักเป็นหมุดถาวรที่ฝังไว้ในตำแหน่งที่มั่นคงไม่เคลื่อนไหว

ปริมาตรคอนกรีตของฐานรากเดี่ยวคำนวณได้จาก กว้าง × ยาว × หนา = 2.00 × 2.00 × 0.40 = 1.60 ลูกบาศก์เมตร

การทดสอบด้วย Schmidt Hammer เป็นการทดสอบแบบไม่ทำลาย (Non-destructive Test) โดยอาศัยหลักการวัดความแข็งของผิวคอนกรีตจากการดีดตัวกลับของหัวกระแทกและนำมาประมาณค่ากำลังอัดของคอนกรีต วิธีนี้สะดวกรวดเร็วแต่ให้ค่ากำลังอัดที่เป็นเพียงการประมาณเท่านั้น

ตามมาตรฐาน วสท. กำหนดให้การแอ่นตัวสูงสุดของคานคอนกรีตเสริมเหล็กที่เกิดจากน้ำหนักบรรทุกจร (Live Load) ต้องไม่เกิน L/360 และการแอ่นตัวทั้งหมดทเกิดในระยะยาว (Long-term Deflection) ต้องไม่เกิน L/240 ของความยาวช่วงคาน โดย L คือความยาวช่วงคาน

การเสริมกำลังด้วย CFRP มีข้อดีคือมีน้ำหนักเบามาก (น้ำหนักเพียง 1/5 ของเหล็ก) แต่มีกำลังรับแรงดึงสูงกว่าเหล็กประมาณ 5-10 เท่า ติดตั้งง่ายและรวดเร็ว ทนการกัดกร่อน และไม่เพิ่มขนาดหน้าตัดของโครงสร้างมากนัก

ค่า Response Modification Factor (R) เป็นค่าที่แสดงถึงความสามารถของโครงสร้างในการดูดซับพลังงานจากแผ่นดินไหวผ่านการเสียรูปแบบพลาสติก (Plastic Deformation) ค่า R ที่สูงหมายถึงโครงสร้างที่มีความเหนียว (Ductility) สูงและสามารถรับแรงแผ่นดินไหวได้ดี ทำให้สามารถลดแรงสำหรับการออกแบบลงได้

ฐานรากแบบแพ (Mat Foundation) มีข้อดีคือกระจายน้ำหนักลงสู่ดินได้ดีกว่า ทำให้ลดการทรุดตัวที่ไม่เท่ากัน (Differential Settlement) และเหมาะสำหรับอาคารที่มีน้ำหนักบรรทุกมากหรือดินที่มีกำลังรับน้ำหนักต่ำ นอกจากนี้ยังช่วยป้องกันการเกิดแรงดันน้ำใต้ดิน (Uplift Pressure) ได้ดี

ตามมาตรฐาน วสท. กำหนดให้ความหนาของคอนกรีตหุ้มเหล็กเสริม (Concrete Cover) สำหรับเสาอาคารทั่วไปควรมีค่าไม่น้อยกว่า 4 ซม. เพื่อป้องกันเหล็กเสริมจากการเกิดสนิมและเพื่อให้แรงยึดเหนี่ยวระหว่างคอนกรีตกับเหล็กเสริมเพียงพอ

แบบรายละเอียดโครงสร้าง (Structural Detail) ต้องแสดงรายละเอียดที่ชัดเจนเพียงพอสำหรับช่างก่อสร้าง มาตราส่วน 1:20 หรือ 1:25 จึงเหมาะสมที่สุด โดยรายละเอียดที่ซับซ้อนอาจใช้มาตราส่วนที่ใหญ่กว่านี้ เช่น 1:10

การทดสอบ Dynamic Loading Test เป็นการทดสอบโดยการตอกหรือกระแทกเสาเข็มด้วยตุ้มน้ำหนักและวัดค่าการเคลื่อนตัวของเสาเข็ม จากนั้นนำมาวิเคราะห์ด้วยสมการคลื่น (Wave Equation) เพื่อประเมินกำลังรับน้ำหนักของเสาเข็ม

ตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 และกฎกระทรวงที่เกี่ยวข้อง กำหนดให้อาคารที่สูงเกิน 15 เมตร ต้องมีระยะร่นจากแนวเขตที่ดินไม่น้อยกว่า 3 เมตร เพื่อความปลอดภัยและลดผลกระทบต่อที่ดินข้างเคียง

ค่าสัมประสิทธิ์การรั่วซึมของดินเหนียว (Hydraulic Conductivity) มีค่าต่ำมาก อยู่ในช่วง 10^-9 ถึง 10^-7 เมตร/วินาที เนื่องจากดินเหนียวมีเม็ดดินขนาดเล็กและมีช่องว่างระหว่างเม็ดดินน้อย ทำให้น้ำซึมผ่านได้ยาก

การทรุดตัวแบบ Differential Settlement หรือการทรุดตัวที่ไม่เท่ากัน ทำให้เกิดความเค้นในโครงสร้างที่ไม่ได้ออกแบบไว้ ส่งผลให้เกิดรอยร้าวของโครงสร้างและอาจทำให้โครงสร้างวิบัติได้ในกรณีที่การทรุดตัวมีค่ามาก

โดยทั่วไปกำลังอัดของคอนกรีตที่อายุ 7 วันจะมีค่าประมาณ 65-75% ของกำลังอัดที่อายุ 28 วัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชนิดของปูนซีเมนต์และส่วนผสมคอนกรีต โดยปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ประเภท 3 จะมีการพัฒนากำลังในช่วงต้นเร็วกว่าปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ประเภท 1

ตามมาตรฐาน ACI ค่าโมดูลัสยืดหยุ่นของคอนกรีต (Ec) มีความสัมพันธ์กับกำลังอัดประลัยของคอนกรีต (f’c) ตามสมการ Ec = 4700√f’c (MPa) หรือประมาณ 15,100√f’c (ksc)

ในการออกแบบฐานรากอาคารทั่วไป ค่า Safety Factor สำหรับกำลังรับน้ำหนักปลอดภัยของดิน (Bearing Capacity) ควรมีค่าประมาณ 3.0 เพื่อป้องกันการทรุดตัวมากเกินไปและเผื่อความไม่แน่นอนของสภาพดิน

ตามพระราชบัญญัติควบคุมอาคาร อาคารสูง (สูงเกิน 23 เมตร) อาคารขนาดใหญ่พิเศษ (พื้นที่รวมตั้งแต่ 10,000 ตร.ม. ขึ้นไป) อาคารชุมนุมคน และโรงมหรสพ ต้องได้รับการตรวจสอบความมั่นคงแข็งแรงและความปลอดภัยโดยผู้ตรวจสอบอาคารที่ได้รับอนุญาต

ระบบแห้งมีข้อดีคือมีต้นทุนต่ำกว่าเนื่องจากไม่ต้องใช้สารละลายเบนโทไนท์ ขั้นตอนการทำงานไม่ซับซ้อน และสามารถตรวจสอบสภาพดินได้ง่ายกว่า แต่ใช้ได้เฉพาะในดินที่มีความเชื่อมแน่นและไม่พังทลาย

อัตราส่วนน้ำต่อซีเมนต์ (w/c ratio) ที่เหมาะสมสำหรับคอนกรีตที่มีกำลังอัดประลัยต่ำสุดที่ 280 กก./ตร.ซม. ควรอยู่ที่ประมาณ 0.45-0.50 ซึ่งเป็นค่าที่ทำให้ได้คอนกรีตที่มีกำลังตามต้องการและยังมีความสามารถในการเทที่ดี

Segregation คือการแยกตัวของส่วนผสมคอนกรีต โดยมวลรวมหยาบแยกออกจากมอร์ต้า (ซีเมนต์เพสต์และทราย) ทำให้คอนกรีตขาดความเป็นเนื้อเดียวกัน ส่งผลให้คอนกรีตมีกำลังต่ำและไม่ทนทาน

การตรวจสอบว่างานก่อสร้างเป็นไปตามแบบและรายการประกอบแบบที่กำหนดในสัญญาเป็นสิ่งสำคัญที่สุด เพราะเป็นข้อผูกพันทางกฎหมายระหว่างผู้ว่าจ้างกับผู้รับจ้าง ซึ่งคณะกรรมการตรวจรับพัสดุต้องตรวจสอบอย่างละเอียด

เส้นทางวิกฤต (Critical Path) คือลำดับกิจกรรมในโครงการที่ใช้เวลารวมนานที่สุด และเป็นกิจกรรมที่ไม่มีเวลาลอยตัว (Float) หากเกิดความล่าช้าในกิจกรรมใดๆ บนเส้นทางวิกฤตจะส่งผลให้โครงการล่าช้าทันที

พื้นไร้คาน (Flat Slab) มีความหนามากกว่าพื้นธรรมดาและมีหัวเสาขยาย (Column Capital) ทำให้สามารถรับน้ำหนักบรรทุกได้มากและเหมาะกับอาคารที่มีช่วงเสาห่าง ไม่ต้องมีคานยื่นลงมา ทำให้ติดตั้งงานระบบได้สะดวก

วิธี Sand Cone ใช้หลักการแทนที่ดินที่ขุดออกด้วยทรายมาตรฐานที่มีความหนาแน่นแน่นอน โดยหาปริมาตรของหลุมจากปริมาณทรายที่ไหลลงไปแทนที่ และคำนวณความหนาแน่นของดินจากน้ำหนักดินที่ขุดออกหารด้วยปริมาตรของหลุม

ตามมาตรฐาน วสท. ระยะทาบควรไม่น้อยกว่า 40 เท่าของเส้นผ่านศูนย์กลางเหล็กเสริม เช่น เหล็ก DB 16 มม. ควรทาบอย่างน้อย 64 ซม.

การตรวจสอบระยะเรียงและตำแหน่งของเหล็กเสริมเป็นสิ่งสำคัญที่สุด เพราะหากวางเหล็กผิดตำแหน่งจะส่งผลโดยตรงต่อกำลังรับน้ำหนักและความปลอดภัยของโครงสร้าง

สำหรับงานเสาและกำแพงทั่วไป ค่า Slump ที่เหมาะสมควรอยู่ในช่วง 7.5-12.5 ซม. (3-5 นิ้ว) เพื่อให้มีความสามารถในการเทที่ดีแต่ไม่เหลวเกินไป

เสาเข็มเจาะเป็นระบบที่ไม่ต้องมีการตอกจึงไม่เกิดการสั่นสะเทือนมาก เหมาะสำหรับพื้นที่ซึ่งมีอาคารข้างเคียงที่อาจได้รับผลกระทบ และสามารถทำงานในพื้นที่จำกัดได้

ปริมาณเหล็กเสริมในโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กนิยมคำนวณในหน่วยกิโลกรัม (kg) โดยคำนวณจากความยาวคูณกับน้ำหนักต่อหน่วยความยาวของเหล็กแต่ละขนาด

Factor F คือตัวคูณที่ใช้ในการคิดค่าใช้จ่ายในการดำเนินการก่อสร้าง เช่น ค่าอำนวยการ ค่าดอกเบี้ย กำไร และภาษี โดยหาได้จากตาราง Factor F ของกรมบัญชีกลาง

การลดปริมาณน้ำทำให้อัตราส่วนน้ำต่อซีเมนต์ (w/c ratio) ลดลง ส่งผลให้คอนกรีตมีกำลังอัดที่สูงขึ้น ความพรุนลดลง และความทนทานเพิ่มขึ้น

เหล็กปลอกช่วยรับแรงดึงทแยงที่เกิดจากแรงเฉือนและช่วยยึดเหล็กเสริมรับแรงดึงหลักให้อยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้อง

Modular ratio (n) คืออัตราส่วนระหว่างค่าโมดูลัสยืดหยุ่นของเหล็กเสริม (Es) ต่อค่าโมดูลัสยืดหยุ่นของคอนกรีต (Ec) หรือ n = Es/Ec โดยทั่วไปมีค่าประมาณ 7-10

ตามมาตรฐาน มอก. 409 การทดสอบกำลังอัดคอนกรีตที่อายุ 28 วัน ใช้ตัวอย่างทรงกระบอกขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 15 ซม. สูง 30 ซม.

ตามมาตรฐาน วสท. กำหนดให้ค่าหน่วยแรงดึงที่ยอมให้ของเหล็กเสริม Grade SD40 มีค่าประมาณ 0.4 เท่าของกำลังครากหรือประมาณ 240 MPa

ใช้สมการสมดุล ΣM = 0 รอบจุด C ได้ RA × 10 – 10 × 5 = 0 จึงได้ RA = 5 kN

Mmax = wL²/2 = 5×3²/2 = 22.5 kN-m