แนวข้อสอบ นักตรวจสอบภาษีปฏิบัติการ กรมสรรพากร

ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาคำนวณจากเงินได้สุทธิ ซึ่งเกิดจากเงินได้พึงประเมินทั้ง 8 ประเภทหลังจากหักค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อนแล้ว

เงินได้พึงประเมิน หมายถึง เงินได้ของบุคคลที่เกิดขึ้นระหว่างปีภาษีที่กฎหมายกำหนดให้ต้องนำมาคำนวณภาษี ซึ่งแบ่งออกเป็น 8 ประเภท โดยพิจารณาจากแหล่งที่มาของเงินได้

ตามมาตรา 57 ตรี แห่งประมวลรัษฎากร ผู้จ่ายเงินได้พึงประเมินตามมาตรา 40(1) และ (2) มีหน้าที่หักภาษี ณ ที่จ่าย ซึ่งได้แก่ เงินเดือน ค่าจ้าง และผลประโยชน์จากการรับทำงานให้

ตามประมวลรัษฎากร มาตรา 50(2) กำหนดให้ดอกเบี้ยเงินฝากธนาคารที่จ่ายให้แก่บริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลต้องถูกหักภาษี ณ ที่จ่ายในอัตรา 1% ของยอดเงินดอกเบี้ยที่จ่าย

บริษัทจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ต้องจัดทำงบการเงินตามมาตรฐานการรายงานทางการเงิน (TFRS) ซึ่งสอดคล้องกับมาตรฐานการรายงานทางการเงินระหว่างประเทศ (IFRS) เพื่อให้งบการเงินมีความน่าเชื่อถือและเป็นที่ยอมรับในระดับสากล

อัตราผลตอบแทนจากสินทรัพย์ (ROA) เป็นอัตราส่วนที่แสดงถึงความสามารถในการทำกำไรของกิจการเมื่อเทียบกับสินทรัพย์ทั้งหมดที่ใช้ในการดำเนินงาน คำนวณโดย กำไรสุทธิ หารด้วย สินทรัพย์รวม แสดงให้เห็นว่ากิจการสามารถใช้สินทรัพย์ที่มีอยู่ในการสร้างผลกำไรได้อย่างมีประสิทธิภาพเพียงใด

การคำนวณค่าเสื่อมราคาแบบเส้นตรง จะแบ่งราคาทุนของสินทรัพย์หารด้วยอายุการใช้งาน ทำให้ค่าเสื่อมราคาเท่ากันทุกปี ในกรณีนี้ 1,000,000 ÷ 5 = 200,000 บาทต่อปี ดังนั้นในปีที่ 3 ค่าเสื่อมราคาคือ 200,000 บาท

FIFO (First-In, First-Out) มีหลักการว่าสินค้าที่ซื้อมาก่อนจะถูกขายหรือใช้ไปก่อน ทำให้สินค้าคงเหลือเป็นสินค้าที่ซื้อมาในช่วงหลัง ซึ่งมักมีต้นทุนที่สูงกว่าในช่วงเงินเฟ้อ วิธีนี้ช่วยให้มูลค่าสินค้าคงเหลือในงบการเงินสะท้อนราคาตลาดปัจจุบันได้ใกล้เคียงที่สุด

งบกระแสเงินสดแสดงการเปลี่ยนแปลงของเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดจากกิจกรรมดำเนินงาน กิจกรรมลงทุน และกิจกรรมจัดหาเงิน ซึ่งข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งที่มาและการใช้ไปของเงินสดโดยตรงไม่ปรากฏในงบการเงินอื่น ทำให้สามารถประเมินความสามารถในการสร้างกระแสเงินสดและความต้องการใช้กระแสเงินสดของกิจการได้

การบัญชีตามเกณฑ์คงค้างคือการบันทึกรายการในงวดบัญชีที่เกิดขึ้น โดยไม่คำนึงถึงการรับหรือจ่ายเงินสด กล่าวคือ รายได้จะถูกบันทึกเมื่อเกิดรายได้นั้นแล้ว (แม้ยังไม่ได้รับเงิน) และค่าใช้จ่ายจะถูกบันทึกเมื่อเกิดค่าใช้จ่ายนั้นแล้ว (แม้ยังไม่ได้จ่ายเงิน) ทำให้สะท้อนผลการดำเนินงานที่แท้จริงได้ดีกว่า

อัตราส่วนเงินทุนหมุนเวียน (Current Ratio) ใช้วิเคราะห์ความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้น โดยคำนวณจากสินทรัพย์หมุนเวียนหารด้วยหนี้สินหมุนเวียน ถ้าอัตราส่วนนี้มีค่ามากกว่า 1 แสดงว่ากิจการมีสินทรัพย์หมุนเวียนมากกว่าหนี้สินหมุนเวียน จึงมีความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้นได้ดี

ตามประมวลรัษฎากร มาตรา 80 ภาษีมูลค่าเพิ่มจัดเก็บในอัตราร้อยละ 7 (รวมภาษีท้องถิ่น 1%) แต่ปัจจุบันมีพระราชกฤษฎีกาลดอัตราภาษีมูลค่าเพิ่มเหลือร้อยละ 7 (จากอัตราปกติ 10%) ซึ่งมีการต่ออายุมาอย่างต่อเนื่อง

TFRS 15 กำหนดให้กิจการรับรู้รายได้ตามขั้นตอน 5 ขั้น ได้แก่ 1) ระบุสัญญาที่ทำกับลูกค้า 2) ระบุภาระที่ต้องปฏิบัติในสัญญา 3) กำหนดราคาของรายการ 4) ปันส่วนราคาของรายการให้กับแต่ละภาระที่ต้องปฏิบัติ และ 5) รับรู้รายได้เมื่อกิจการปฏิบัติตามภาระที่ต้องปฏิบัติเสร็จสิ้น โดยเน้นการโอนอำนาจควบคุมในสินค้าหรือบริการ

กำไรสุทธิทางบัญชีคำนวณตามมาตรฐานการบัญชี โดยรายได้และค่าใช้จ่ายรับรู้ตามเกณฑ์คงค้าง ส่วนกำไรสุทธิทางภาษีคำนวณตามประมวลรัษฎากร ซึ่งอาจมีการปรับปรุงรายได้ที่ได้รับยกเว้นภาษี และค่าใช้จ่ายที่ไม่สามารถนำมาหักเป็นค่าใช้จ่ายได้หรือสามารถหักได้ไม่เต็มจำนวน ทำให้ต้องมีการกระทบยอดระหว่างกำไรทางบัญชีและกำไรทางภาษี

ภาษีเงินได้รอการตัดบัญชีเกิดจากผลแตกต่างชั่วคราวระหว่างมูลค่าตามบัญชีของสินทรัพย์และหนี้สินในงบการเงินกับฐานภาษี (มูลค่าของสินทรัพย์และหนี้สินที่ใช้คำนวณภาษี) เช่น การรับรู้รายได้หรือค่าใช้จ่ายทางบัญชีและทางภาษีต่างงวดกัน ทำให้เกิดสินทรัพย์หรือหนี้สินภาษีเงินได้รอการตัดบัญชี

ตามประมวลรัษฎากร มาตรา 65 ตรี (12) บริษัทสามารถนำผลขาดทุนสุทธิที่เกิดขึ้นในรอบระยะเวลาบัญชีมาหักเป็นค่าใช้จ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิเพื่อเสียภาษีได้ไม่เกิน 5 รอบระยะเวลาบัญชี โดยจะเลือกหักจากกำไรสุทธิของรอบระยะเวลาบัญชีใดก็ได้ แต่ต้องเป็นผลขาดทุนสุทธิที่ได้จากการยื่นแบบแสดงรายการภาษีภายในเวลาที่กฎหมายกำหนด

Going Concern หรือ "การดำเนินงานต่อเนื่อง" เป็นหลักการบัญชีที่สำคัญซึ่งกำหนดให้กิจการจัดทำงบการเงินบนสมมติฐานว่ากิจการจะดำเนินธุรกิจต่อไปได้ในอนาคตที่คาดการณ์ได้ โดยไม่มีความตั้งใจหรือความจำเป็นที่จะเลิกกิจการหรือลดขนาดการดำเนินงานอย่างมีนัยสำคัญ ทำให้การวัดมูลค่าสินทรัพย์และหนี้สินอยู่บนพื้นฐานว่ากิจการจะสามารถขายสินทรัพย์และชำระหนี้สินได้ตามปกติ

เงินได้จากการขายอสังหาริมทรัพย์ที่ได้รับมาโดยมิได้มุ่งในทางการค้าหรือหากำไร ถ้าการขายนั้นเป็นการขายให้แก่ผู้จัดสรรที่ดินและอาคารในโครงการจัดสรร ภายใน 5 ปีนับแต่วันที่ได้กรรมสิทธิ์ในอสังหาริมทรัพย์นั้น จะได้รับยกเว้นไม่ต้องนำมารวมคำนวณเพื่อเสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาตามมาตรา 42 แห่งประมวลรัษฎากร

กฎหมายภาษีอากรกำหนดให้คำนวณค่าสึกหรอและค่าเสื่อมราคาโดยใช้วิธีเส้นตรงเท่านั้น และมีการกำหนดอัตราค่าเสื่อมราคาขั้นต่ำของสินทรัพย์แต่ละประเภท เช่น อาคารถาวร 20 ปี (5% ต่อปี) เครื่องจักร 5 ปี (20% ต่อปี) คอมพิวเตอร์ 3 ปี (33.33% ต่อปี) และยานพาหนะ 5 ปี (20% ต่อปี) โดยไม่มีการคำนึงถึงมูลค่าซาก

ผู้ประกอบการจดทะเบียนภาษีมูลค่าเพิ่มจะต้องเก็บภาษีมูลค่าเพิ่มจากลูกค้าเมื่อขายสินค้าหรือให้บริการ (ภาษีขาย) และสามารถนำภาษีมูลค่าเพิ่มที่ถูกผู้ขายสินค้าหรือบริการเรียกเก็บ (ภาษีซื้อ) มาหักออกจากภาษีขาย ผลลัพธ์ที่ได้คือจำนวนภาษีที่ต้องนำส่งหรือขอคืน หลักการนี้ช่วยป้องกันการจัดเก็บภาษีซ้ำซ้อน

ภาษีหัก ณ ที่จ่ายในอัตราร้อยละ 3 ต้องหักในกรณีการจ่ายเงินค่าบริการ ค่าจ้างทำของ และค่าเช่าทรัพย์สิน (ยกเว้นอสังหาริมทรัพย์) ให้แก่นิติบุคคล ตามมาตรา 3 เตรส แห่งประมวลรัษฎากร โดยผู้จ่ายเงินที่เป็นนิติบุคคล หน่วยงานรัฐ หรือห้างหุ้นส่วนสามัญและคณะบุคคลที่ไม่ใช่นิติบุคคล มีหน้าที่หักภาษี ณ ที่จ่าย

ใบกำกับภาษีมูลค่าเพิ่มแบบเต็มรูปแบบต้องมีรายการครบถ้วนตามมาตรา 86/4 แห่งประมวลรัษฎากร ได้แก่ คำว่า "ใบกำกับภาษี" ชื่อ ที่อยู่ และเลขประจำตัวผู้เสียภาษีของผู้ขาย ชื่อและที่อยู่ของผู้ซื้อ เลขที่ใบกำกับภาษี วันเดือนปีที่ออก รายการสินค้าหรือบริการพร้อมปริมาณ มูลค่าสินค้าหรือบริการ จำนวนภาษีมูลค่าเพิ่ม และรายการอื่นที่อธิบดีกำหนด

การลงโทษผู้เสียภาษีโดยไม่มีการตรวจสอบข้อเท็จจริงไม่ใช่วัตถุประสงค์ของการตรวจสอบภาษี เพราะการตรวจสอบภาษีมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมแก่ผู้เสียภาษีทั้งระบบ ตรวจสอบการปฏิบัติตามกฎหมายภาษีอากร และจัดเก็บภาษีให้ถูกต้องตามกฎหมาย โดยอยู่บนพื้นฐานของข้อเท็จจริงและหลักฐาน

หลักการสำคัญในการตรวจสอบธุรกิจที่มีความสัมพันธ์กันคือหลัก "Arm's Length Principle" ซึ่งกำหนดให้การกำหนดราคาซื้อขายหรือให้บริการระหว่างกิจการที่มีความสัมพันธ์กันต้องใช้ราคาตลาดที่เป็นธรรม เสมือนทำรายการกับบุคคลภายนอก เพื่อป้องกันการถ่ายโอนกำไรระหว่างกิจการที่เกี่ยวข้องกันเพื่อประโยชน์ทางภาษี

กำไรที่รับรู้จากการเปลี่ยนแปลงมูลค่ายุติธรรมของเงินลงทุนในบริษัทย่อยเป็นกำไรทางบัญชีที่ยังไม่เกิดขึ้นจริง (Unrealized Gain) ตามประมวลรัษฎากร รายการนี้ไม่ถือเป็นรายได้ที่ต้องนำมาคำนวณกำไรสุทธิเพื่อเสียภาษีเงินได้นิติบุคคล จึงต้องบวกกลับในการคำนวณกำไรสุทธิทางภาษี

คำนวณกำไรสุทธิเพื่อเสียภาษีได้ดังนี้ 1) รายได้จากการขาย 10,000,000 บาท หัก 2) ต้นทุนขาย 6,000,000 บาท และค่าใช้จ่ายในการขายและบริหาร 2,000,000 บาท ได้กำไรสุทธิ 2,000,000 บาท โดยเงินปันผลรับ 500,000 บาทได้รับยกเว้นไม่ต้องนำมาคำนวณภาษี ดังนั้นกำไรสุทธิเพื่อคำนวณภาษีคือ 2,000,000 บาท

วิธี FIFO คำนวณต้นทุนสินค้าคงเหลือตามหลักการว่าสินค้าที่ซื้อมาก่อนจะถูกขายออกไปก่อน ทำให้สินค้าคงเหลือเป็นสินค้าที่ซื้อมาในช่วงหลัง ส่วนวิธี Moving Average คำนวณต้นทุนโดยใช้ต้นทุนถัวเฉลี่ยเคลื่อนที่ของสินค้าทั้งหมดที่มีอยู่ในแต่ละช่วงเวลา ทำให้ต้นทุนสินค้าอยู่ระหว่างราคาสินค้าเก่าและใหม่

เงินได้พึงประเมินประเภทที่ 4 ตามมาตรา 40(4) แห่งประมวลรัษฎากร คือ ดอกเบี้ย เงินปันผล เงินส่วนแบ่งกำไร เงินลดทุน เงินเพิ่มทุน ผลประโยชน์ที่ได้จากการโอนหุ้น ใบสำคัญแสดงสิทธิ ฯลฯ รวมถึงเงินได้จากการให้กู้ยืมหรือผลประโยชน์จากทรัพย์สินที่เกิดจากการลงทุน

การให้บริการทำบัญชีของสำนักงานบัญชีถือเป็นการประกอบวิชาชีพอิสระ ซึ่งเป็นเงินได้พึงประเมินประเภทที่ 6 ตามมาตรา 40(6) แห่งประมวลรัษฎากร ในกรณีที่สำนักงานบัญชีเป็นนิติบุคคล ต้องเสียภาษีเงินได้นิติบุคคล และภาษีมูลค่าเพิ่ม หากมีรายได้เกิน 1.8 ล้านบาทต่อปี ถ้าเป็นบุคคลธรรมดา ต้องเสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา

ตามมาตรา 65 ตรี แห่งประมวลรัษฎากร รายจ่ายส่วนตัว หรือรายจ่ายที่มิใช่รายจ่ายเพื่อหากำไรหรือเพื่อกิจการโดยเฉพาะ ไม่สามารถนำมาหักเป็นค่าใช้จ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิเพื่อเสียภาษีเงินได้นิติบุคคลได้ เช่น เงินเดือนของเจ้าของกิจการที่ไม่ได้ทำงานให้กิจการจริง หรือค่าใช้จ่ายส่วนตัวของกรรมการหรือผู้บริหาร

อัตราผลตอบแทนจากสินทรัพย์ (Return on Assets: ROA) คำนวณจากกำไรสุทธิหารด้วยสินทรัพย์รวม แสดงให้เห็นถึงความสามารถของกิจการในการทำกำไรจากการใช้สินทรัพย์ทั้งหมด ยิ่งอัตราส่วนนี้สูง แสดงว่ากิจการมีประสิทธิภาพในการใช้สินทรัพย์เพื่อสร้างผลกำไรได้ดี

ภารกิจหลักของกรมสรรพากรคือการจัดเก็บภาษีอากรตามประมวลรัษฎากรและกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้อง เพื่อเป็นรายได้ให้แก่รัฐในการนำไปพัฒนาประเทศ รวมถึงการให้บริการและเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจด้านภาษีอากรแก่ประชาชน โดยมุ่งจัดเก็บภาษีอย่างทั่วถึงและเป็นธรรม

การตรวจสอบภาษีอากรแบบเจาะลึกมีวัตถุประสงค์เพื่อตรวจสอบความถูกต้องครบถ้วนของการเสียภาษีอากรโดยละเอียด โดยเน้นการตรวจสอบเอกสารหลักฐานทางการเงินและบัญชี การยื่นแบบแสดงรายการ และการชำระภาษี เพื่อค้นหาการหลีกเลี่ยงหรือหนีภาษี และประเมินภาษีให้ถูกต้องตามกฎหมาย

งบกระแสเงินสดแสดงการเปลี่ยนแปลงของเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดในระหว่างงวด โดยแบ่งเป็น 3 กิจกรรมหลัก ได้แก่ กิจกรรมดำเนินงาน (ผลการดำเนินงานหลักของกิจการ) กิจกรรมลงทุน (การซื้อขายสินทรัพย์ระยะยาว) และกิจกรรมจัดหาเงิน (การกู้ยืมและชำระคืนเงินกู้ การเพิ่มทุนและจ่ายเงินปันผล) ทำให้ทราบแหล่งที่มาและใช้ไปของเงินสด

วิธีผลรวมจำนวนปี (Sum-of-the-Years-Digits) คำนวณจากผลรวมของปี = 5+4+3+2+1 = 15 ในปีที่ 2 จะใช้น้ำหนัก 4/15 ดังนั้น ค่าเสื่อมราคาในปีที่ 2 = 2,000,000 × 4/15 = 533,333.33 บาท วิธีนี้ทำให้ค่าเสื่อมราคาลดลงในแต่ละปีตามลำดับ สะท้อนการใช้ประโยชน์ที่ลดลงตามอายุของสินทรัพย์

ภาษีเงินได้นิติบุคคลครึ่งปีคำนวณจาก 2 วิธี คือ 1) ร้อยละ 50 ของประมาณการกำไรสุทธิทั้งปี คูณกับอัตราภาษี หรือ 2) จำนวนภาษีจากกำไรสุทธิที่เกิดขึ้นจริงในรอบ 6 เดือนแรก โดยบริษัทสามารถเลือกวิธีที่จะชำระตามวิธีใดวิธีหนึ่ง ซึ่งชำระภายใน 2 เดือนนับจากวันสุดท้ายของรอบระยะเวลา 6 เดือนแรก

การประเมินราคาหุ้นที่มิได้มีการซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์สำหรับการคำนวณภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา ใช้หลักเกณฑ์มูลค่าทางบัญชี (Book Value) โดยคำนวณจากส่วนของผู้ถือหุ้นหารด้วยจำนวนหุ้นที่ชำระแล้วทั้งหมด ตามงบการเงินที่ผู้สอบบัญชีรับรองในรอบระยะเวลาบัญชีล่าสุดก่อนการโอนหุ้น

เมื่อได้รับหมายเรียกจากกรมสรรพากร ผู้เสียภาษีมีสิทธิได้รับการตรวจสอบภายในขอบเขตที่กฎหมายกำหนด มีสิทธิได้รับคำชี้แจงเหตุผลและวัตถุประสงค์ของการตรวจสอบ มีสิทธิในการแสดงพยานหลักฐานและให้ข้อเท็จจริงประกอบการพิจารณา รวมถึงมีสิทธิอุทธรณ์หากไม่เห็นด้วยกับผลการตรวจสอบภายในระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด

การคำนวณเครดิตภาษีเงินปันผลใช้สูตร เงินปันผลที่ได้รับ × อัตราภาษีเงินได้นิติบุคคล ÷ (100 – อัตราภาษีเงินได้นิติบุคคล) เมื่อบุคคลธรรมดาได้รับเงินปันผลจากบริษัทที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทยและถูกหักภาษี ณ ที่จ่าย 10% แล้ว ผู้รับยังมีสิทธิได้รับเครดิตภาษีเงินปันผลเพื่อบรรเทาภาระภาษีซ้ำซ้อน โดยนำเงินปันผลรวมกับเครดิตภาษีเป็นเงินได้พึงประเมิน

ตามมาตรา 65 ทวิ (13) แห่งประมวลรัษฎากร กำไรจากการขายทรัพย์สินประเภทที่ไม่ได้หักค่าสึกหรอและค่าเสื่อมราคาไม่ได้รับยกเว้นภาษี แต่ต้องนำมารวมคำนวณเป็นรายได้เพื่อเสียภาษีเงินได้นิติบุคคล ส่วนรายได้ที่ได้รับยกเว้นภาษี เช่น เงินปันผลหรือส่วนแบ่งกำไรจากบริษัทที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย ดอกเบี้ยพันธบัตรรัฐบาล ดอกเบี้ยเงินฝากธนาคารออมสิน

บริษัทจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ต้องเสียภาษีเงินได้นิติบุคคลในอัตราร้อยละ 20 ของกำไรสุทธิ เช่นเดียวกับบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลทั่วไป ตามพระราชกฤษฎีกาออกตามความในประมวลรัษฎากรว่าด้วยการลดอัตราและยกเว้นรัษฎากร (ฉบับที่ 674) พ.ศ. 2561 โดยกำหนดอัตราภาษีร้อยละ 20 สำหรับรอบระยะเวลาบัญชีที่เริ่มในหรือหลังวันที่ 1 มกราคม 2561 เป็นต้นไป

ตามมาตรการส่งเสริม SMEs ที่จัดตั้งใหม่ (Newborn SMEs) ผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อมที่จัดตั้งขึ้นใหม่ได้รับยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคลเป็นระยะเวลา 5 รอบระยะเวลาบัญชีแรก โดยมีเงื่อนไขว่าต้องเป็นบริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลที่จดทะเบียนใหม่ มีทุนชำระแล้วไม่เกิน 5 ล้านบาท และมีรายได้จากการขายสินค้าและให้บริการไม่เกิน 30 ล้านบาทต่อรอบระยะเวลาบัญชี

เงินบริจาคให้สถานศึกษาของรัฐสามารถนำมาหักเป็นค่าใช้จ่ายได้ 2 เท่าของที่จ่ายจริง แต่รวมกันไม่เกินร้อยละ 10 ของกำไรสุทธิก่อนหักค่าใช้จ่ายเพื่อการกุศลสาธารณะ ในกรณีนี้ กำไรสุทธิก่อนหักค่าใช้จ่ายเพื่อการกุศล = 10 ล้าน – 6 ล้าน = 4 ล้านบาท 10% ของกำไรสุทธิ = 400,000 บาท เงินบริจาค 100,000 บาท × 2 = 200,000 บาท ซึ่งไม่เกิน 400,000 บาท จึงสามารถหักได้ 200,000 บาท

ภาษีเงินได้รอการตัดบัญชีเกิดจากผลแตกต่างชั่วคราวระหว่างมูลค่าตามบัญชีกับฐานภาษี เช่น การรับรู้รายได้หรือค่าใช้จ่ายในเวลาที่แตกต่างกันระหว่างทางบัญชีและทางภาษี ตามมาตรฐานการบัญชีฉบับที่ 12 เรื่องภาษีเงินได้ กิจการต้องรับรู้สินทรัพย์ภาษีเงินได้รอการตัดบัญชีเมื่อมีความเป็นไปได้ค่อนข้างแน่ว่าจะมีกำไรทางภาษีเพียงพอที่จะใช้ประโยชน์จากผลแตกต่างชั่วคราวนั้น

หลักการทำบัญชีคู่ (Double-Entry Accounting) คือ การบันทึกรายการบัญชีโดยแต่ละรายการจะมีผลกระทบต่อบัญชีอย่างน้อย 2 บัญชี ด้านเดบิตและด้านเครดิต โดยยอดรวมด้านเดบิตต้องเท่ากับยอดรวมด้านเครดิตเสมอ ตามสมการบัญชี สินทรัพย์ = หนี้สิน + ทุน หลักการนี้ช่วยให้ตรวจสอบความถูกต้องของการบันทึกบัญชีได้

กำไรขาดทุนเบ็ดเสร็จอื่น (Other Comprehensive Income) ประกอบด้วยรายการที่ไม่ถูกจัดประเภทในงบกำไรขาดทุนปกติ เช่น 1) การเปลี่ยนแปลงในส่วนเกินทุนจากการตีราคาสินทรัพย์ 2) กำไร/ขาดทุนจากการวัดมูลค่าเงินลงทุนในตราสารทุน 3) ผลต่างจากการแปลงค่างบการเงิน 4) กำไร/ขาดทุนจากการประมาณการตามหลักคณิตศาสตร์ประกันภัยสำหรับโครงการผลประโยชน์พนักงาน

รายจ่ายต้องห้ามตามประมวลรัษฎากร มาตรา 65 ตรี เป็นรายจ่ายที่กฎหมายไม่อนุญาตให้นำมาหักเป็นค่าใช้จ่ายในการคำนวณกำไรสุทธิเพื่อเสียภาษีเงินได้นิติบุคคล เช่น รายจ่ายที่ไม่เกี่ยวข้องกับการประกอบกิจการ รายจ่ายส่วนตัว ค่าปรับทางอาญา เงินสำรองต่างๆ เงินกองทุนต่างๆ ทุนหรือรายจ่ายในการก่อสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกเกิน 1 ล้านบาท เป็นต้น

ในระบบภาษีมูลค่าเพิ่ม ภาษีที่ต้องนำส่งคำนวณจากภาษีขายหักด้วยภาษีซื้อ ในกรณีนี้ ภาษีขาย 100,000 บาท – ภาษีซื้อ 70,000 บาท = 30,000 บาท ดังนั้น บริษัทต้องนำส่งภาษีมูลค่าเพิ่มจำนวน 30,000 บาท โดยยื่นแบบแสดงรายการภาษีมูลค่าเพิ่ม (ภ.พ.30) ภายในวันที่ 15 ของเดือนถัดไป

ตามประมวลรัษฎากร บุคคลธรรมดาที่มีถิ่นที่อยู่ในประเทศไทย ซึ่งอยู่ในประเทศไทยเกิน 180 วันในปีภาษีใด ต้องนำเงินได้ที่ได้รับจากต่างประเทศมาคำนวณเสียภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาในประเทศไทย เฉพาะกรณีที่นำเงินได้นั้นเข้ามาในประเทศไทยในปีภาษีนั้น แต่หากไม่ได้นำเข้ามาในปีที่ได้รับ ก็ไม่ต้องนำมาคำนวณเสียภาษี

เจ้าหน้าที่กรมสรรพากรใช้เทคนิคการวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของข้อมูลในระบบคอมพิวเตอร์ (Data Analytics) ในการตรวจสอบภาษี โดยวิเคราะห์ข้อมูลการยื่นแบบ ตรวจสอบรายงานภาษีซื้อ-ภาษีขาย เปรียบเทียบข้อมูลกับผู้ประกอบการในธุรกิจเดียวกัน (Industry Benchmark) ตรวจสอบความสัมพันธ์ของรายได้กับค่าใช้จ่าย และตรวจสอบรายการระหว่างกิจการที่เกี่ยวข้อง เพื่อค้นหาความผิดปกติที่อาจนำไปสู่การหลีกเลี่ยงภาษี

ตามประมวลรัษฎากร มาตรา 11 และพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2543 มาตรา 14 กำหนดให้ผู้มีหน้าที่จัดทำบัญชีต้องเก็บรักษาบัญชีและเอกสารที่ต้องใช้ประกอบการลงบัญชีไว้ ณ สถานที่ทำการ หรือสถานที่ที่ใช้เป็นที่ทำการผลิตหรือเก็บสินค้าเป็นประจำ หรือสถานที่ที่ใช้เป็นที่ทำงานเป็นประจำ เป็นเวลาไม่น้อยกว่า 5 ปี นับแต่วันปิดบัญชี หรือจนกว่าจะมีการตรวจสอบแล้วเสร็จโดยเจ้าพนักงานผู้มีอำนาจ

การกระทบยอดกำไรทางบัญชีกับกำไรทางภาษีมีความสำคัญในการตรวจสอบภาษี เนื่องจากกำไรทางบัญชีคำนวณตามมาตรฐานการบัญชี ส่วนกำไรทางภาษีคำนวณตามประมวลรัษฎากร การกระทบยอดจะแสดงผลแตกต่างทั้งถาวรและชั่วคราว เช่น รายจ่ายต้องห้าม รายได้ที่ได้รับยกเว้นภาษี หรือผลแตกต่างจากการรับรู้รายได้และค่าใช้จ่าย ช่วยให้เจ้าหน้าที่ตรวจสอบความถูกต้องของการคำนวณภาษีได้

ขั้นตอนในการวางแผนการตรวจสอบภาษีของกรมสรรพากรประกอบด้วย 1) การคัดเลือกรายผู้เสียภาษีที่มีความเสี่ยงด้านการเสียภาษีโดยใช้ระบบวิเคราะห์ความเสี่ยง 2) การศึกษาข้อมูลของผู้เสียภาษีจากระบบฐานข้อมูลและแหล่งอื่น 3) การวิเคราะห์ข้อมูลทางการเงินและการยื่นแบบแสดงรายการ 4) การกำหนดประเด็นที่จะตรวจสอบ และ 5) การวางแผนการตรวจสอบโดยละเอียดรวมถึงการกำหนดระยะเวลาและทรัพยากรที่ใช้

การตรวจสอบธุรกรรมทางการเงินเพื่อการตรวจสอบภาษีใช้หลักการตรวจสอบความสอดคล้องของรายได้และรายจ่าย โดยวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างเงินฝากในบัญชีธนาคารกับรายได้ที่รายงาน ตรวจสอบความสม่ำเสมอของการรับเงินและจ่ายเงิน เปรียบเทียบกับเอกสารบัญชีและการยื่นแบบแสดงรายการภาษี รวมถึงแหล่งที่มาและการใช้ไปของเงินที่อาจไม่ได้รายงานเป็นรายได้

เครื่องมือสำคัญที่กรมสรรพากรใช้ในการวิเคราะห์ความเสี่ยงด้านภาษีคือระบบบูรณาการคลังข้อมูลด้านภาษี (Tax Data Warehouse) ซึ่งรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลผู้เสียภาษีจากหลายแหล่ง โดยใช้เทคนิค Data Analytics และ Machine Learning ในการระบุรูปแบบและพฤติกรรมที่ผิดปกติ เปรียบเทียบกับค่าเฉลี่ยอุตสาหกรรม (Industry Benchmarks) และคำนวณคะแนนความเสี่ยง (Risk Score) เพื่อจัดลำดับความเสี่ยงของผู้เสียภาษี

การตรวจสอบภาษีธุรกิจ E-Commerce มีความท้าทายในการระบุตัวตนของผู้ประกอบการที่อาจไม่ได้จดทะเบียนภาษีในประเทศไทย การรวบรวมข้อมูลธุรกรรมที่เกิดขึ้นบนแพลตฟอร์มออนไลน์ต่างๆ การติดตามการเคลื่อนไหวของเงินผ่านระบบการชำระเงินออนไลน์ รวมถึงความซับซ้อนในการกำหนดสถานประกอบการถาวร (Permanent Establishment) สำหรับธุรกิจที่ไม่มีตัวตนทางกายภาพในประเทศ

หน่วยงานที่รับผิดชอบการตรวจสอบภาษีขององค์กรธุรกิจขนาดใหญ่ของกรมสรรพากรคือสำนักบริหารภาษีธุรกิจขนาดใหญ่ (Large Business Tax Administration Office: LTO) ซึ่งมีหน้าที่ให้บริการและตรวจสอบภาษีอากรของนิติบุคคลขนาดใหญ่ที่มีรายได้ตั้งแต่ 2,000 ล้านบาทขึ้นไป โดยมุ่งเน้นให้บริการแบบครบวงจรและตรวจสอบภาษีอย่างมีประสิทธิภาพ

ขั้นตอนการตรวจสอบภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาของกรมสรรพากรประกอบด้วย 1) การคัดเลือกรายผู้เสียภาษีโดยใช้ระบบบูรณาการคลังข้อมูล 2) การแจ้งผู้เสียภาษีให้ทราบและขอเอกสารประกอบการตรวจสอบ 3) การวิเคราะห์แบบแสดงรายการภาษีและเอกสารประกอบการยื่นแบบ 4) การตรวจสอบรายได้ ค่าใช้จ่าย และการหักลดหย่อน 5) การสรุปผลการตรวจสอบและแจ้งการประเมินภาษี และ 6) การติดตามผลการเสียภาษี

วิธีการตรวจสอบบัญชีที่มีประสิทธิภาพของกรมสรรพากรควรมีลักษณะที่เป็นระบบและครอบคลุม โดยใช้การวิเคราะห์ข้อมูลและเทคโนโลยีดิจิทัล (Digital Audit) ในการประมวลผลข้อมูลจำนวนมาก มีการวางแผนการตรวจสอบโดยระบุความเสี่ยงและประเด็นสำคัญ ใช้เทคนิคการสุ่มตัวอย่างทางสถิติ มีการตรวจสอบความสอดคล้องของข้อมูลจากหลายแหล่ง และมีกระบวนการติดตามและประเมินผลที่ชัดเจน

ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศมีบทบาทสำคัญในการตรวจสอบภาษีของกรมสรรพากร โดยช่วยในการวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) เพื่อระบุความเสี่ยงด้านภาษี รวบรวมและเชื่อมโยงข้อมูลจากหลายแหล่ง ตรวจจับรูปแบบผิดปกติ (Pattern Detection) โดยใช้ AI และ Machine Learning สนับสนุนการตรวจสอบแบบดิจิทัล (Digital Audit) และช่วยในการวางแผนและติดตามผลการตรวจสอบอย่างมีประสิทธิภาพ

การบูรณาการข้อมูลระหว่างหน่วยงานภาครัฐมีประโยชน์ต่อการตรวจสอบภาษี โดยช่วยให้กรมสรรพากรเข้าถึงข้อมูลที่ครอบคลุมและเชื่อมโยงกันเพื่อยืนยันความถูกต้องของข้อมูลที่ผู้เสียภาษีรายงาน เช่น ข้อมูลการซื้อขายอสังหาริมทรัพย์จากกรมที่ดิน ข้อมูลนิติบุคคลจากกรมพัฒนาธุรกิจการค้า ข้อมูลการนำเข้าและส่งออกจากกรมศุลกากร ช่วยลดการหลีกเลี่ยงภาษีและเพิ่มประสิทธิภาพการจัดเก็บภาษี

การตรวจสอบรายได้ที่ไม่ได้แสดงในการยื่นแบบทำได้โดยการเปรียบเทียบข้อมูลจากหลายแหล่ง เช่น การวิเคราะห์บัญชีเงินฝากธนาคารเพื่อตรวจสอบแหล่งที่มาของเงิน การวิเคราะห์การใช้จ่ายและการสะสมทรัพย์สินที่ไม่สอดคล้องกับรายได้ที่แจ้ง การตรวจสอบข้อมูลจากบุคคลที่เกี่ยวข้องทางธุรกิจ (Third-Party Information) เช่น ลูกค้าหรือผู้จ่ายเงินได้ และการใช้ข้อมูลจากหน่วยงานอื่นที่บูรณาการกับกรมสรรพากร

การตรวจสอบการใช้ประโยชน์จากอนุสัญญาภาษีซ้อนโดยมิชอบ (Treaty Abuse) มีแนวทางคือการตรวจสอบโครงสร้างการถือหุ้นและการจัดตั้งบริษัทในต่างประเทศว่ามีวัตถุประสงค์หลักเพื่อหลีกเลี่ยงภาษีหรือไม่ การวิเคราะห์ความมีเนื้อหาทางเศรษฐกิจ (Economic Substance) ของธุรกรรมระหว่างประเทศ การตรวจสอบราคาโอน (Transfer Pricing) ระหว่างบริษัทในเครือ และการใช้ข้อกำหนดการป้องกันการใช้ประโยชน์จากอนุสัญญาโดยมิชอบ (Anti-Treaty Abuse Provisions)

การวิเคราะห์อัตราส่วนทางการเงินในการตรวจสอบภาษีเป็นการใช้อัตราส่วนต่างๆ เพื่อประเมินความสมเหตุสมผลของข้อมูลทางการเงินที่ผู้เสียภาษีรายงาน เช่น อัตรากำไรขั้นต้น (Gross Profit Margin) อัตรากำไรสุทธิ (Net Profit Margin) อัตราการหมุนเวียนของสินค้าคงเหลือ (Inventory Turnover) โดยเปรียบเทียบกับค่าเฉลี่ยอุตสาหกรรมหรือข้อมูลย้อนหลังของผู้เสียภาษีเอง เพื่อระบุความผิดปกติที่อาจนำไปสู่การตรวจสอบเชิงลึกต่อไป

การตรวจสอบภาษีอากรแบบเชิงรุกของกรมสรรพากร หมายถึง การตรวจสอบที่มุ่งเน้นการป้องกันและสร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องให้กับผู้เสียภาษีก่อนเกิดปัญหา แทนที่จะรอให้เกิดการหลีกเลี่ยงภาษีแล้วจึงเข้าตรวจสอบ โดยมีการวิเคราะห์ความเสี่ยงและแนะนำผู้เสียภาษีล่วงหน้า มีการให้คำปรึกษาและให้ความรู้เกี่ยวกับกฎหมายภาษีอากร รวมถึงการส่งเสริมการปฏิบัติตามกฎหมายภาษีอากรโดยสมัครใจ (Voluntary Compliance)

แนวทางการตรวจสอบภาษีสำหรับธุรกิจดิจิทัลและแพลตฟอร์มออนไลน์ประกอบด้วยการติดตามและเก็บข้อมูลธุรกรรมออนไลน์ผ่านเทคโนโลยีดิจิทัล การวิเคราะห์ข้อมูลการทำธุรกรรมบนแพลตฟอร์มต่างๆ การตรวจสอบการโอนเงินผ่านระบบการชำระเงินออนไลน์ การประสานงานกับหน่วยงานกำกับดูแลด้านดิจิทัลและการเงิน และการใช้มาตรการทางกฎหมายเฉพาะสำหรับธุรกิจดิจิทัลข้ามพรมแดน

ประเด็นสำคัญในการตรวจสอบภาษีของธุรกิจข้ามชาติประกอบด้วยการตรวจสอบนโยบายราคาโอน (Transfer Pricing) ระหว่างบริษัทในเครือว่าเป็นไปตามหลักการ Arm's Length Principle หรือไม่ การตรวจสอบโครงสร้างการถือหุ้นและการจัดตั้งบริษัทในต่างประเทศเพื่อหลีกเลี่ยงภาษี การวิเคราะห์ธุรกรรมทางการเงินระหว่างประเทศ และการตรวจสอบการใช้ประโยชน์จากอนุสัญญาภาษีซ้อนโดยมิชอบ

ผู้ตรวจสอบภาษีมีบทบาทในการสร้างความรู้ความเข้าใจด้านภาษีอากรโดยการให้คำแนะนำและชี้แจงกฎหมายภาษีที่ถูกต้องระหว่างการตรวจสอบ การอธิบายเหตุผลของการประเมินภาษีอย่างชัดเจน การจัดกิจกรรมให้ความรู้และสัมมนาเกี่ยวกับภาษีอากรแก่ผู้เสียภาษี การจัดทำคู่มือและเอกสารเผยแพร่ความรู้ด้านภาษี และการเป็นที่ปรึกษาที่ให้คำแนะนำเพื่อให้ผู้เสียภาษีสามารถปฏิบัติตามกฎหมายได้อย่างถูกต้อง

แนวทางในการพัฒนาศักยภาพของผู้ตรวจสอบภาษีในยุคดิจิทัลควรเน้นการพัฒนาความรู้และทักษะด้านเทคโนโลยีดิจิทัลและการวิเคราะห์ข้อมูล (Data Analytics) การฝึกอบรมเกี่ยวกับรูปแบบธุรกิจดิจิทัลใหม่ๆ และภาษีที่เกี่ยวข้อง การเรียนรู้เครื่องมือและเทคนิคการตรวจสอบดิจิทัล การพัฒนาความเข้าใจในกฎหมายและมาตรฐานระหว่างประเทศด้านภาษี และการส่งเสริมการทำงานร่วมกันเป็นทีมสหวิชาชีพระหว่างผู้เชี่ยวชาญด้านภาษีและผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยี

แนวทางการสร้างความร่วมมือระหว่างผู้เสียภาษีกับกรมสรรพากรประกอบด้วยการพัฒนาระบบการให้บริการที่สะดวกและเข้าถึงง่าย การให้ความรู้และคำแนะนำเกี่ยวกับภาษีอากรที่ชัดเจน การสร้างแรงจูงใจและสิทธิประโยชน์สำหรับผู้เสียภาษีที่ดี การสร้างความโปร่งใสในกระบวนการจัดเก็บและตรวจสอบภาษี การรับฟังความคิดเห็นและข้อเสนอแนะจากผู้เสียภาษี และการใช้มาตรการเชิงรุกในการป้องกันการหลีกเลี่ยงภาษี

การบูรณาการระบบการตรวจสอบภาษีระหว่างสำนักงานสรรพากรพื้นที่กับสำนักงานสรรพากรภาคมีประโยชน์ในการแลกเปลี่ยนข้อมูลและความรู้ระหว่างหน่วยงาน ทำให้เกิดมาตรฐานในการตรวจสอบที่สอดคล้องกันทั่วประเทศ เพิ่มประสิทธิภาพในการใช้ทรัพยากรร่วมกัน ช่วยให้สามารถตรวจสอบธุรกิจที่มีสาขาหรือกิจการในหลายพื้นที่ได้อย่างครอบคลุม และช่วยพัฒนาทักษะของเจ้าหน้าที่ผ่านการทำงานและเรียนรู้ร่วมกัน

กิจกรรมการระงับข้อพิพาททางภาษีมีขั้นตอนดังนี้ 1) ผู้เสียภาษียื่นอุทธรณ์ต่อคณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์ภายใน 30 วันนับแต่วันที่ได้รับหนังสือแจ้งการประเมิน 2) คณะกรรมการพิจารณาอุทธรณ์พิจารณาคำอุทธรณ์และแจ้งผลให้ผู้อุทธรณ์ทราบ 3) หากผู้เสียภาษีไม่เห็นด้วยกับคำวินิจฉัยอุทธรณ์ สามารถยื่นฟ้องต่อศาลภาษีอากรได้ภายใน 30 วันนับแต่วันที่ได้รับแจ้งคำวินิจฉัย 4) ศาลภาษีอากรพิจารณาคดีและมีคำพิพากษา

การตรวจสอบภาษีมีบทบาทสำคัญในการป้องกันและปราบปรามการฟอกเงินโดยการตรวจสอบความผิดปกติของรายได้และธุรกรรมทางการเงินที่ไม่สอดคล้องกับการประกอบธุรกิจ การวิเคราะห์แหล่งที่มาของเงินและทรัพย์สินที่มีมูลค่าสูงผิดปกติ การตรวจสอบการหลีกเลี่ยงภาษีซึ่งอาจเป็นความผิดมูลฐานของการฟอกเงิน การแลกเปลี่ยนข้อมูลกับสำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน (ปปง.) และหน่วยงานบังคับใช้กฎหมายอื่น

จรรยาบรรณและความซื่อสัตย์สุจริตของผู้ตรวจสอบภาษีมีความสำคัญอย่างยิ่งเพราะช่วยสร้างความเชื่อมั่นและความไว้วางใจจากผู้เสียภาษีและสาธารณชน ทำให้การตรวจสอบมีความเป็นธรรมและเป็นไปตามหลักการที่ถูกต้อง ป้องกันการทุจริตคอร์รัปชันและการใช้อำนาจโดยมิชอบ ช่วยรักษาความเป็นกลางในการตรวจสอบโดยไม่เลือกปฏิบัติ และสนับสนุนวัฒนธรรมองค์กรที่มุ่งเน้นความโปร่งใสและความรับผิดชอบ

ความท้าทายของกรมสรรพากรในยุคเศรษฐกิจดิจิทัลประกอบด้วยการติดตามและตรวจสอบธุรกรรมออนไลน์และธุรกิจดิจิทัลที่ไม่มีที่ตั้งทางกายภาพ การพัฒนากฎหมายและระเบียบภาษีให้ทันกับรูปแบบธุรกิจและเทคโนโลยีใหม่ๆ การรับมือกับการหลีกเลี่ยงภาษีที่ซับซ้อนขึ้นผ่านช่องทางดิจิทัล การพัฒนาระบบเทคโนโลยีและทักษะของบุคลากรให้ทันกับความเปลี่ยนแปลง และการสร้างความร่วมมือระหว่างประเทศในการจัดเก็บภาษีธุรกิจข้ามพรมแดน

ระบบการยื่นแบบและชำระภาษีทางอิเล็กทรอนิกส์ช่วยป้องกันการหลีกเลี่ยงภาษีโดยการลดความผิดพลาดจากการป้อนข้อมูลด้วยมือและการตรวจจับความไม่สอดคล้องของข้อมูลทันที การเชื่อมโยงฐานข้อมูลกับหน่วยงานอื่นเพื่อตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล การวิเคราะห์ข้อมูลจำนวนมากเพื่อระบุรูปแบบผิดปกติ การเก็บประวัติการยื่นแบบและชำระภาษีเพื่อวิเคราะห์พฤติกรรมของผู้เสียภาษี และการลดโอกาสในการติดสินบนเจ้าหน้าที่เนื่องจากลดการติดต่อโดยตรง

การตรวจสอบภาษีแบบ e-Tax Audit แตกต่างจากการตรวจสอบแบบดั้งเดิมโดยใช้การวิเคราะห์ข้อมูลดิจิทัลและซอฟต์แวร์แทนการตรวจสอบเอกสารกระดาษ สามารถตรวจสอบข้อมูลจำนวนมากได้อย่างรวดเร็วและครอบคลุม ใช้การเชื่อมโยงข้อมูลจากหลายแหล่งแบบอัตโนมัติ มีการใช้เทคนิคการวิเคราะห์ข้อมูลและปัญญาประดิษฐ์ในการระบุความเสี่ยงและความผิดปกติ และลดการรบกวนการดำเนินธุรกิจของผู้เสียภาษีเนื่องจากไม่จำเป็นต้องเข้าตรวจสอบ ณ สถานประกอบการ

การตรวจสอบธุรกรรมกับบริษัทในเครือต่างประเทศให้ความสำคัญกับนโยบายราคาโอน (Transfer Pricing) ว่าเป็นไปตามหลัก Arm's Length Principle หรือไม่ ตรวจสอบโครงสร้างธุรกิจว่ามีการตั้งบริษัทในประเทศที่มีอัตราภาษีต่ำเพื่อถ่ายโอนกำไรหรือไม่ วิเคราะห์การจ่ายค่าสิทธิ ค่าบริการจัดการ ดอกเบี้ย และค่าธรรมเนียมอื่นๆ ว่าเป็นรายจ่ายที่แท้จริงและสมเหตุสมผลหรือไม่ และตรวจสอบการใช้ประโยชน์จากอนุสัญญาภาษีซ้อนโดยมิชอบ

มาตรการส่งเสริมผู้ประกอบการรายใหม่ (Startup) ในด้านภาษีอากรประกอบด้วยการยกเว้นภาษีเงินได้นิติบุคคลเป็นระยะเวลา 5 รอบระยะเวลาบัญชีสำหรับ Startup ที่อยู่ในอุตสาหกรรมเป้าหมาย การยกเว้นภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาสำหรับเงินปันผลและผลกำไรจากการถือหุ้นใน Startup การหักค่าใช้จ่ายได้ 2 เท่าสำหรับการลงทุนในการวิจัยและพัฒนา และการให้สิทธิประโยชน์ทางภาษีสำหรับนักลงทุน (Angel Investor) ที่ลงทุนใน Startup

การวิเคราะห์ความเสี่ยงก่อนการตรวจสอบภาษีมีขั้นตอนคือการรวบรวมข้อมูลจากแหล่งต่างๆ ทั้งภายในและภายนอกกรมสรรพากร การใช้เทคนิควิเคราะห์ข้อมูลและ AI เพื่อคำนวณคะแนนความเสี่ยง (Risk Score) การจัดลำดับความเสี่ยงของผู้เสียภาษี และการระบุประเด็นเฉพาะที่ควรตรวจสอบ ประโยชน์คือช่วยให้จัดสรรทรัพยากรการตรวจสอบได้อย่างมีประสิทธิภาพ ช่วยให้ตรวจสอบได้ตรงประเด็น ลดการรบกวนผู้เสียภาษีที่มีความเสี่ยงต่ำ และเพิ่มโอกาสในการตรวจพบการหลีกเลี่ยงภาษี

ข้อมูลจากบุคคลที่สามมีความสำคัญในการตรวจสอบภาษีเพราะช่วยยืนยันความถูกต้องของข้อมูลที่ผู้เสียภาษีรายงาน เช่น ข้อมูลการจ่ายเงินได้จากผู้จ่ายเงินได้ ข้อมูลธุรกรรมทางการเงินจากธนาคาร ข้อมูลการซื้อขายอสังหาริมทรัพย์จากกรมที่ดิน เป็นต้น ช่วยให้ตรวจพบความไม่สอดคล้องระหว่างรายได้ที่แท้จริงกับที่แจ้ง เพิ่มประสิทธิภาพในการตรวจสอบเนื่องจากสามารถกระทบยอดข้อมูลจากหลายแหล่ง และช่วยป้องกันการหลีกเลี่ยงภาษีเพราะผู้เสียภาษีทราบว่ากรมสรรพากรมีข้อมูลจากแหล่งอื่น

การตรวจสอบรายจ่ายต้องห้ามมีวิธีการและเทคนิคคือการวิเคราะห์ลักษณะของรายจ่ายว่าเป็นไปตามมาตรา 65 ตรี แห่งประมวลรัษฎากรหรือไม่ การตรวจสอบความเกี่ยวข้องของรายจ่ายกับการประกอบกิจการ ตรวจสอบเอกสารหลักฐานประกอบการจ่ายเงินว่ามีอยู่จริงและครบถ้วน การตรวจสอบความสมเหตุสมผลของจำนวนเงิน การเปรียบเทียบสัดส่วนค่าใช้จ่ายกับรายได้และกับธุรกิจประเภทเดียวกัน และการเปรียบเทียบความสม่ำเสมอของลักษณะและจำนวนรายจ่ายในแต่ละงวดบัญชี

เทคนิคในการตรวจสอบนโยบายราคาโอนประกอบด้วยการวิเคราะห์เอกสารนโยบายราคาโอน (Transfer Pricing Documentation) ที่บริษัทจัดทำ การตรวจสอบความสัมพันธ์ระหว่างบริษัทในเครือ การวิเคราะห์เปรียบเทียบราคาหรืออัตรากำไรกับธุรกรรมที่เทียบเคียงได้ (Comparable Uncontrolled Transactions) การตรวจสอบวิธีการกำหนดราคาโอนว่าเป็นไปตามวิธีที่ยอมรับตามหลัก OECD และการตรวจสอบความสมเหตุสมผลของการจัดสรรกำไรระหว่างบริษัทในเครือ

เทคโนโลยี Blockchain มีบทบาทในการตรวจสอบและป้องกันการหลีกเลี่ยงภาษีโดยการสร้างความโปร่งใสและความน่าเชื่อถือของข้อมูลธุรกรรมที่ไม่สามารถแก้ไขหรือปลอมแปลงได้ การติดตามการเคลื่อนไหวของสินทรัพย์ดิจิทัลและเงินดิจิทัลอย่างต่อเนื่อง (Real-time) การเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในห่วงโซ่ธุรกรรม การตรวจสอบย้อนกลับได้ทุกขั้นตอนของธุรกรรม และการอำนวยความสะดวกในการแลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างหน่วยงานจัดเก็บภาษีในประเทศต่างๆ

การตรวจสอบการหลีกเลี่ยงภาษีในธุรกิจเศรษฐกิจแบ่งปันมีความท้าทายในการระบุตัวตนของผู้ให้บริการบนแพลตฟอร์มที่อาจไม่ได้จดทะเบียนเป็นผู้ประกอบการ การติดตามธุรกรรมที่เกิดขึ้นบนแพลตฟอร์มออนไลน์ซึ่งอาจไม่มีหลักฐานทางกระดาษ การจำแนกว่ารายได้นั้นเป็นรายได้จากธุรกิจหรือรายได้เสริม การกำหนดพื้นที่ทางภาษี (Tax Jurisdiction) สำหรับธุรกรรมข้ามพรมแดน และการส่งเสริมให้ผู้ให้บริการบนแพลตฟอร์มเข้าใจและปฏิบัติตามหน้าที่ทางภาษี

งบการเงินประกอบด้วย งบแสดงฐานะการเงิน (งบดุล) งบกำไรขาดทุน งบกระแสเงินสด และหมายเหตุประกอบงบการเงิน ส่วนงบประมาณเป็นแผนการใช้จ่ายเงินในอนาคต ไม่ใช่องค์ประกอบของงบการเงิน

อัตราส่วนเงินทุนหมุนเวียน คือการนำสินทรัพย์หมุนเวียนหารด้วยหนี้สินหมุนเวียน ซึ่งบ่งบอกถึงความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้นที่จะครบกำหนดภายใน 1 ปี

การหักค่าใช้จ่ายตามประมวลรัษฎากรมี 2 ประเภทคือ แบบเหมาและแบบหักตามความจำเป็นและสมควร ซึ่งข้อ 1 รวมทั้งสองประเภทไว้

การยื่นแบบ ภ.ง.ด.90 เป็นการยื่นแบบแสดงรายการภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาประจำปี ซึ่งต้องยื่นภายในวันที่ 1 มกราคม ถึง 31 มีนาคม ของปีถัดไป

ภาษีทางตรงคือภาษีที่ผู้มีหน้าที่เสียภาษีไม่สามารถผลักภาระให้ผู้อื่นได้ เช่น ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา ภาษีเงินได้นิติบุคคล ซึ่งแตกต่างจากภาษีทางอ้อมที่ผลักภาระได้ เช่น ภาษีมูลค่าเพิ่ม

หลักการภาษีอากรที่ดีต้องมีความเป็นธรรม ความแน่นอน ความสะดวก และความประหยัด การจัดเก็บตามความต้องการของรัฐบาลไม่ใช่หลักการภาษีอากรที่ดี เพราะขัดกับหลักความเป็นธรรมและความแน่นอน

เงินได้พึงประเมินตามมาตรา 40(1) คือเงินได้จากการจ้างแรงงาน ได้แก่ เงินเดือน ค่าจ้าง เบี้ยเลี้ยง โบนัส เบี้ยหวัด บำเหน็จ บำนาญ เป็นต้น

การจ่ายเงินเดือนให้พนักงานบริษัทต้องหักภาษี ณ ที่จ่ายโดยคำนวณจากเงินได้สุทธิที่คาดว่าได้รับทั้งปี หลังหักค่าใช้จ่ายและค่าลดหย่อน แล้วคูณด้วยอัตราภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาตามขั้นบันได

กิจการให้บริการรักษาพยาบาลของสถานพยาบาลได้รับยกเว้นภาษีมูลค่าเพิ่มตามมาตรา 81 แห่งประมวลรัษฎากร เนื่องจากเป็นบริการสาธารณสุขที่รัฐต้องการส่งเสริม

การจ่ายค่าเช่าอาคารให้แก่บุคคลธรรมดาต้องหักภาษี ณ ที่จ่ายในอัตรา 5% ตามมาตรา 50(1) แห่งประมวลรัษฎากร

สำนักงานสรรพากรพื้นที่เป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่รับผิดชอบการจัดเก็บภาษีและตรวจสอบภาษีในระดับพื้นที่ โดยจะแบ่งเป็นพื้นที่ต่างๆ ในแต่ละจังหวัด

พันธกิจหลักของกรมสรรพากรเกี่ยวข้องกับการจัดเก็บภาษี บริการ ตรวจสอบ และเสนอแนะนโยบายทางภาษี ส่วนการตรวจสอบบัญชีของรัฐวิสาหกิจเป็นหน้าที่ของสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน

เจ้าพนักงานประเมินมีอำนาจออกหมายเรียกผู้เสียภาษี พยาน หรือบุคคลที่เกี่ยวข้องมาให้ถ้อยคำ รวมถึงเรียกบัญชี เอกสารหรือหลักฐานอื่นที่เกี่ยวข้องมาตรวจสอบตามมาตรา 19 และ 23 แห่งประมวลรัษฎากร

ขั้นตอนแรกของการตรวจสอบภาษีคือการคัดเลือกผู้เสียภาษีที่มีความเสี่ยงมาตรวจสอบ โดยพิจารณาจากข้อมูลต่างๆ เช่น การยื่นแบบ พฤติกรรมการเสียภาษี ก่อนที่จะวางแผนการตรวจสอบในขั้นตอนต่อไป

การประเมินภาษีย้อนหลังคือเครื่องมือสำคัญที่กรมสรรพากรใช้เมื่อพบการหลีกเลี่ยงภาษี โดยสามารถประเมินย้อนหลังได้ไม่เกิน 10 ปี พร้อมทั้งเรียกเก็บเงินเพิ่มและเบี้ยปรับตามกฎหมาย